Những bất cập trong việc xây dựng và ban hành cơ chế
36 nhà đầu tư có dự án điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp tại Việt Nam và Hiệp hội doanh nghiệp đã có văn bản kiến nghị gửi tới Thủ tướng Chính phủ đề nghị Bộ Công Thương nghiên cứu và ban hành mức khung giá điện mới nhằm khắc phục những điểm chưa phù hợp trong tính toán.
Theo văn bản kiến nghị, do ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19, có 84 dự án năng lượng tái tạo với tổng công suất là 4.676,62 MW (trong đó gồm có 4.184,8 MW điện gió và 491,82MW điện mặt trời) đã bị chậm tiến độ vận hành thương mại (COD) so với kế hoạch .
Chính việc chậm tiến độ này làm cho các dự án này không kịp hưởng giá điện cố định (FIT) như được Quy định tại Quyết định số 39/2018/QĐ-TT của Thủ tướng Chính phủ ngày 10 tháng 09 năm 2018 về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 37 về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện gió (“Quyết định 39”), và Quyết định số 13/2020/QĐTTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 06 tháng 04 năm 2020 về cơ chế khuyến khích phát triển các dự án điện mặt trời (“Quyết định 13”).
Đơn kiến nghị của 36 nhà đầu tư điện mặt trời, điện gió gửi lên Thủ tướng Chính phủ
Sau thời gian dài chờ đợi cơ chế mới, các quy định tại Quyết định 21 và Thông tư 01 vừa được ban hành đã khiến nhà đầu tư vô cùng lo lắng và quan ngại sâu sắc với nhiều điểm bất cập về pháp lý cũng như về hiệu quả tài chính có thể khiến các nhà đầu tư lâm vào tình trạng thua lỗ và phá sản.
Cụ thể, đối với Quyết định 21, về mặt thủ tục, có nhiều điểm chưa phù hợp trong việc tính toán, trình và lấy ý kiến các bên liên quan. Đặc biệt, việc giao cho EVN/EPTC làm công tác xác định giá và sử dụng kết quả đề xuất chưa qua tham vấn với bên tư vấn độc lập là chưa phù hợp với thực tiễn.
Trong khi đó, phương pháp tính toán của EVN lại có nhiều điểm chưa phù hợp trong việc sử dụng tổng mức đầu tư của dự án không bao gồm 10% chi phí dự phòng để tính khung giá điện; biện giải các giá trị trung bình năm bình quân của các nhà máy điện mặt trời dựa trên khu vực có cường độ bức xạ cao nhất; viện dẫn sản lượng giao nhận bình quân của các nhà máy điện gió mà không tính tới tình hình cắt giảm; lựa chọn nhà máy điện mặt trời Phước Thái 2 có công suất cao hơn định nghĩa nhà máy chuẩn tại Thông tư 15 làm cơ sở đề xuất giá; và loại bỏ các dự án có kết quả tính toán giá phát điện cao hơn giá FIT trước đây khỏi dữ liệu tính toán.
“Kết quả tính toán giá phát điện đề xuất của EVN không bảo đảm được nguyên tắc tỷ suất lợi nhuận sau thuế (IRR) đạt 12% cho nhà đầu tư tại Thông tư 15; và mối tương quan giữa giá phát điện của các dự án điện gió và thực tế giá bán lẻ điện bình quân của EVN gần đây tăng lên. Dẫn đến một khung giá bất hợp lý, gây thiệt hại vô cùng lớn cho các nhà đầu tư khi áp dụng, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư và tính ổn định của chính sách”, các nhà đầu tư nêu.
Còn đối với Thông tư 01, các quy định áp dụng cho các Dự án chuyển tiếp với nhiều hạn chế và bất lợi hơn so với chính sách trước đây như bãi bỏ thời hạn áp dụng giá mua điện trong thời hạn 20 năm; bãi bỏ điều khoản chuyển đổi tiền mua điện sang USD và bãi bỏ điều khoản về trách nhiệm mua toàn bộ sản lượng từ dự án điện gió nối lưới tại điểm giao nhận.
“Việc xóa bỏ các chính sách khuyến khích sẽ làm thay đổi mô hình tài chính, làm mất khả năng tiếp cận vốn vay và quản lý rủi ro của dự án, khiến các nhà đầu tư đứng trước nguy cơ thất bại về tài chính, phá sản và làm các nhà đầu tư tiềm năng không dám mạo hiểm đầu tư phát triển năng lượng tái tạo, qua đó dẫn đến các hệ lụy liên quan tới nền kinh tế, xếp hạng tín dụng và uy tín quốc gia”, các nhà đầu tư quan ngại.
Nếu không sửa đổi cơ chế, nhà đầu tư không thể thu hồi vốn
Theo các nhà đầu tư, với cơ chế giá phát điện thiếu hợp lý sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường đầu tư, giảm khả năng thu hút vốn đầu tư nước ngoài do sự thiếu ổn định chính sách phát triển năng lượng sạch; cũng như ảnh hưởng tới hệ thống tài chính – ngân hàng.
“Nếu cơ chế mới được áp dụng, chỉ tính riêng 34 dự án đã hoàn thành đầu tư xây dựng, ước tính tổng vốn đã đầu tư gần 85 ngàn tỷ đồng trong đó khoảng trên 58 ngàn tỷ đồng được tài trợ từ nguồn vốn ngân hàng sẽ có nguy cơ vỡ phương án tài chính, nợ xấu, doanh nghiệp và ngân hàng không thể thu hồi vốn”, các nhà đầu tư cho biết.
Về lâu dài, cơ chế giá không đạt hiệu quả sẽ dẫn đến việc dừng hoặc chậm đầu tư các dự án năng lượng, dẫn tới không đảm bảo an ninh năng lượng, không thực hiện được các chính sách và cam kết về chuyển dịch năng lượng, giảm phát thải carbon và lộ trình cắt giảm khí thải của Chính phủ, đồng thời làm suy giảm cơ hội tạo chuỗi cung ứng nội địa và tạo việc làm cho người dân địa phương, ảnh hưởng nghiêm trọng tới các mục tiêu phát triển bền vững.
Vì vậy, các nhà đầu tư đã đồng loạt kiến Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công Thương nghiên cứu và ban hành mức khung giá điện mới nhằm khắc phục những điểm chưa phù hợp trong tính toán.
“Cần đảm bảo tuân thủ đầy đủ các thủ tục về đề xuất và ban hành khung giá phát điện cho Dự án chuyển tiếp; Thực hiện thuê đơn vị tư vấn độc lập tính khung giá phát điện và tuân thủ các yêu cầu về tham vấn với Hội đồng Tư vấn và Bộ Tài chính nhằm bảo đảm tính khách quan, minh bạch”, các nhà đầu tư nhấn mạnh.
Đồng thời, các nhà đầu tư cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công Thương ban hành các thông tư mới về các hợp đồng mua bán điện mẫu áp dụng cho các dự án điện gió chuyển tiếp và các dự án điện mặt trời chuyển tiếp.
Theo đó, các hợp đồng mẫu này cần giữ lại các chính sách khuyến khích cho năng lượng tái tạo, gồm Thời hạn áp dụng giá mua điện cho Dự án chuyển tiếp là 20 năm; Cho phép chuyển đổi giá sang tiền USD và được điều chỉnh theo biến động tỷ giá đồng/USD hoặc có quy định về tỷ lệ lạm phát/trượt giá trong giá phát điện; và Quy định trách nhiệm mua toàn bộ sản lượng điện từ dự án năng lượng tái tạo với giá mua điện tại điểm giao nhận.
Trong thời gian chờ đợi chính sách mới, các nhà đầu tư kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công Thương và các cơ quan hữu quan cho phép các Dự án chuyển tiếp đã hoàn tất đầu tư xây dựng được đưa vào vận hành, ghi nhận sản lượng phát điện lên lưới và sẽ được thanh toán cho sản lượng điện này sau khi quy trình đàm phán giá điện theo khung giá mới đã hoàn tất.
“Do các nhà đầu tư đã phải chờ đợi hơn 26 tháng đối với các dự án điện mặt trời và 16 tháng đối với dự án điện gió, công tác xây dựng cơ chế giá mới và đưa nhà máy vào vận hành ghi nhận sản lượng điện nên được thực hiện song song”, các nhà đầu tư đề nghị.
Cuối cùng, các nhà đầu tư đề xuất Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo thúc đẩy việc hoàn thiện và ban hành cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) trong thời gian tới. Để phù hợp, thực hiện đúng với chủ trương của Đảng và Chính phủ đưa thị trường bán buôn điện cạnh tranh vào hoạt động hiệu quả và xét tới thực tế là nhiều bên sử dụng điện lớn đã sẵn sàng mua điện từ các dự án, cơ chế DPPA sẽ là phương án bổ sung cần thiết để các nhà đầu tư điện mặt trời và điện gió có thể đi vào hoạt động và thu hồi vốn từ một kênh nhiều tiềm năng khác.
