Để hỗ trợ nền kinh tế, từ tháng 3/2023 đến nay, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam đã 4 lần cắt giảm lãi suất điều hành. Hiện tại, hầu hết các lãi suất điều hành đã giảm về tương đương giai đoạn 2020 - thời điểm NHNN thực hiện chính sách tiền tệ nới lỏng nhằm hỗ trợ nền kinh tế trước đại dịch COVID-19.
Thận trọng trong điều hành chính sách tiền tệ
Trong báo cáo cập nhật kinh tế vĩ mô Việt Nam tháng 6/2023, World Bank cho biết bất chấp những đợt cắt giảm lãi suất của NHNN, tăng trưởng tín dụng vẫn tiếp tục giảm từ 9,2% (so cùng kỳ) trong tháng 4 năm 2023 xuống 9% (so với cùng kỳ) trong tháng 5, mức thấp nhất trong những năm gần đây. Điều này phản ánh nhu cầu tín dụng yếu do các hoạt động sản xuất và xuất khẩu tiếp tục suy yếu và nhu cầu vốn giảm từ thị trường bất động sản và chứng khoán.
Theo World Bank tăng trưởng yếu hơn trong gia nhập kinh doanh ròng (giảm 9,5% so với cùng kỳ) cũng như vốn bình quân trên mỗi công ty mới thành lập thấp hơn (giảm 8,6% so với cùng kỳ) cũng có thể là nguyên nhân khiến nhu cầu tín dụng yếu đi.
Cân đối ngân sách ghi nhận mức thâm hụt khá lớn, khoảng 2 tỷ USD trong tháng 5/2023. Thu ngân sách giảm 35,8% phản ánh tác động do các khoản thu tăng cao sau COVID từ các khoản thu liên quan đến đất, tài sản... Chi tiêu công cũng tăng 27,8% trong tháng 5 năm 2023.
Nguồn: World Bank
Trước thực trạng này, World Bank lưu ý, nhu cầu bên ngoài tiếp tục yếu và những bất ổn toàn cầu đang có tác động bất lợi đến nền kinh tế, dẫn đến xuất khẩu và nhập khẩu bị thu hẹp, và sản xuất công nghiệp chậm lại.
Trong khi tiêu dùng trong nước (thể hiện qua doanh thu bán lẻ) vẫn khá vững và có thể so sánh với mức tăng trước đại dịch, tăng trưởng tín dụng tiếp tục chậm lại, phản ánh nhu cầu tín dụng yếu.
Trường hợp điều kiện tài chính toàn cầu thắt chặt hơn, nhu cầu bên ngoài có thể suy yếu hơn nữa. Miền Bắc Việt Nam bắt đầu bị thiếu điện tiêu dùng và sản xuất vào cuối tháng 5, nếu không được giải quyết kịp thời có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế.
Báo cáo của World Bank cũng nêu, khi lạm phát có dấu hiệu giảm dần, NHNN đã nới lỏng các chính sách tiền tệ để hỗ trợ nền kinh tế. Tuy nhiên, World Bank khuyến nghị cơ quan điều hành chính sách tiền tệ sẽ cần theo dõi chặt chẽ sự khác biệt trong xu hướng điều hành chính sách tiền tệ của Việt Nam so với các nước khác, điều mà có thể tạo ra áp lực lên dòng vốn và tỷ giá.
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 5/2023 ghi nhận tháng giảm thứ tư liên tiếp, xuống còn 2,4% so với cùng kỳ do giá năng lượng toàn cầu và chi phí vận tải trong nước giảm. Lạm phát cơ bản tháng 5 vẫn còn ở mức khá cao, tăng 4,5% so với cùng kỳ.
Bên cạnh đó, đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công (bao gồm cả các chương trình mục tiêu quốc gia) sẽ hỗ trợ tổng cầu và tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn. Đồng thời, ưu tiên đầu tư vào công nghệ kỹ thuật số và công nghệ xanh, cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực sẽ giúp thúc đẩy sự phát triển bền vững lâu dài.
Trong khi hoạt động xuất khẩu chế biến, chế tạo chậm lại và việc làm trong lĩnh vực sản xuất bị ảnh hưởng, World Bank cho rằng điều quan trọng là phải nhanh chóng xác định và hỗ trợ những người lao động và các hộ gia đình bị ảnh hưởng thông qua hệ thống bảo trợ xã hội. Hợp lý hóa các thủ tục hành chính và loại bỏ các rào cản pháp lý sẽ giúp thúc đẩy các hoạt động kinh doanh và đầu tư cần thiết cho tăng trưởng kinh tế.
Kinh tế Việt Nam chưa có dấu hiệu "chạm đáy" để bật trở lại
Cùng đánh giá về động thái liên tiếp giảm lãi suất điều hành của NHNN, trong báo cáo vừa công bố, HSBC Việt Nam nhận định năm 2023 là một năm khó khăn đối với nền kinh tế Việt Nam. Trong bối cảnh nhiều rủi ro gia tăng làm chậm tăng trưởng, NHNN đã quyết định tiếp tục nới lỏng chính sách tiền tệ.
Theo HSBC quyết định giảm lãi suất điều hành 4 lần liên tiếp trong quý 2 cho thấy vai trò chủ chốt của tín dụng đối với tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Thông qua giảm lãi suất điều hành, NHNN muốn giảm chi phí tài trợ vốn cho doanh nghiệp và hộ gia đình; từ đó, khuyến khích môi trường kinh doanh và hỗ trợ tâm lý người tiêu dùng.
"Sau khi chứng kiến tốc độ tăng trưởng của quý 1/2023 giảm mạnh xuống còn có 3,3% so với cùng kỳ năm trước, Việt Nam tiếp tục chuẩn bị cho những khó khăn lớn hơn. Mặc dù các chỉ số mới nhất cho thấy tình hình không đến nỗi xấu đi, nền kinh tế Việt Nam vẫn chưa có dấu hiệu 'chạm đáy' để bật trở lại", báo cáo của HSBC đánh giá.
Bên cạnh sự cấp thiết trong hỗ trợ tăng trưởng, HSBC cho rằng động thái mới của NHNN tiếp tục phản ánh hai cân nhắc. Một mặt, NHNN vẫn duy trì tâm thế tích cực về triển vọng lạm phát, một lần nữa khẳng định "lạm phát vẫn trong tầm kiểm soát". Thực tế, lạm phát đã liên tục dịu xuống, gần đây đã xuống dưới 3% so với cùng kỳ năm trước.
“Việc tăng giá bán lẻ điện bình quân 3% hồi đầu tháng 5, vốn thường tác động lên lạm phát sau một tháng, cũng tạo ra rủi ro tăng lạm phát nhưng trong tầm quản lý được. Trước những diễn biến gần đây, chúng tôi giảm dự báo lạm phát năm 2023 xuống 2,6%, trước đây là 4%”, chuyên gia của HSBC nhận định.
Mặt khác, NHNN cũng cân nhắc ổn định tiền tệ. Mặc dù đồng VND vẫn duy trì tương đối ổn định so với đồng USD nhờ tình hình tài khoản vãng lai được cải thiện, chuyên gia HSBC khuyến cáo diễn biến của cặp tỷ giá USD-VND vẫn cần theo dõi sát sao vì FED nhiều khả năng chưa hoàn tất chu kỳ thắt chặt.
Tựu chung lại, HSBC giảm nhẹ dự báo tăng trưởng năm 2023 của Việt Nam từ 5,2% xuống 5% và kỳ vọng nền kinh tế sẽ phục hồi đáng kể từ quý 4, với sự hỗ trợ hơn nữa về chính sách tiền tệ.
Sau khi giảm tổng cộng 1,5% trong quý 2, HSBC kỳ vọng sẽ còn một đợt giảm 0,5% nữa trong quý 3/2023. "Động thái này nhiều khả năng sẽ đưa lãi suất điều hành của Việt Nam xuống 4%, đảo ngược những nỗ lực thắt chặt trong năm 2022 đồng thời tương đương với mức giảm lãi suất trong suốt đại dịch", chuyên gia HSBC dự báo.
