Theo đề án phát triển bền vững cây ăn quả chủ lực năm 2025 đến 2030 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) diện tích sầu riêng cả nước từ 65.000 đến 75.000 ha, nhưng nay đã trên 80.000 ha và đang tiếp tục tăng.
Một nông dân ở huyện Krông Pắc tỉnh Đắk Lắk cho biết, cây cà phê trong vườn nhà đã già cỗi nên ông phá bỏ để trồng sầu riêng, vì hiện nay sầu riêng đã được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc nên mang lại kinh tế cao hơn cây cà phê.
Trước việc tăng nóng diện tích sầu riêng trong huyện, ngành nông nghiệp địa phương đã khuyến cáo bà con nên tuân thủ quy hoạch. “Chúng tôi khuyến cáo bà con chỉ nên phát triển loại cây trồng nào có thổ nhưỡng phù hợp của vùng đất đó, và theo định hướng chung trên cơ sở quy hoạch chung của ngành nông nghiệp”, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Krông Pắc nói.
Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan cho biết, Bộ sẽ chỉ đạo cho ngành trồng trọt từ trung ương tới địa phương xây dựng một quy trình canh tác cho những loại cây trồng, để xem quy trình đó có thể khả thi cho những vùng đất chuyển đổi hay không, và khuyến cáo bà con các địa phương hãy vào cuộc.
Trong khi diện tích trồng sầu riêng tiếp tục tăng thì hiện chỉ mới có 20% sản lượng sầu riêng của Việt Nam được vào thị trường Trung Quốc. Và cứ sau 3 năm phía Trung Quốc sẽ rà soát một lần với các mã số được cấp đối với các diện tích sầu riêng, riêng diện tích trồng xen với cây trồng khác phía Trung Quốc sẽ không xem xét cấp mã số vùng trồng.
Do vậy, ngày 23/02/2023, Bộ NN-PTNT có công văn số 140/TT-CCN gửi Sở NN-PTNT các tỉnh/thành phía Nam, mặc dù trước đó, vào cuối tháng 11/2022, Bộ NN-PTNT cũng đã có Chỉ thị số 8084/CT-BNN-TT về việc phát triển bền vững sản xuất cây sầu riêng và chanh leo.
Tuy nhiên, hiện nay tại các địa phương thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên cây sầu riêng vẫn đang có hiện tượng phát triển nóng, đặc biệt là ở các vùng có điều kiện đất đai, sinh thái không phù hợp, và việc phá cây cà phê, cây hồ tiêu trong vườn trồng xen cây sầu riêng; chuyển đổi đất lúa để trồng cây sầu riêng...
Ông Nguyễn Như Cường – Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết, diện tích sầu riêng tăng một cách ồ ạt thiếu kiểm soát, không theo định hướng, khuyến cáo của các cơ quan quản lý, cơ quan chuyên môn sẽ dẫn đến hậu quả khó lường, cung vượt quá cầu và nghiêm trọng hơn là tại các vùng không phù hợp như vùng nhiễm mặn, nhiễm phèn, vùng không chủ động được tưới tiêu sẽ gây thiệt hại nghiêm trọng về năng suất và chất lượng sầu riêng Việt Nam.
Để phát triển sầu riêng bền vững, hiệu quả phù hợp với định hướng phát triển chung của ngành, Cục trồng trọt đề nghị Sở NN-PTNT các tỉnh/thành tập trung thực hiện:
Một là, tiếp tục chỉ đạo các ban ngành, các huyện/thị, các doanh nghiệp, hợp tác xã, các hộ trồng sầu riêng nghiêm túc thực hiện chỉ thị số 8084 của Bộ NN-PTNT.
Hai là, việc phát triển cây trồng nói chung và cây sầu riêng nói riêng cần theo định hướng thị trường, định hướng của các cơ quan quản lý; thay vì tăng diện tích, sản lượng cần tập trung tổ chức lại sản xuất, liên kết sản xuất, chuẩn hóa quy trình sản xuất từ lúc canh tác, thu hoạch đến chế biến, vận chuyển, phân phối nhằm nâng cao giá trị gia tăng.
Ba là, tổ chức triển khai thực hiện Nghị quyết số 4085 của Bộ NN-PTNT về phê duyệt Đề án phát triển rau quả chủ lực đến năm 2025 và 2030, trong đó tập trung một số nội dung: Định hướng tích hợp phát triển cây ăn quả trong quy hoạch tỉnh; đề xuất cơ chế chính sách; thu hút doanh nghiệp đầu tư cơ sở chế biến liên kết với nông dân, hợp tác xã, tổ hợp tác xây dựng vùng trồng cây ăn quả tập trung; xây dựng mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói.
Bốn là, khẩn trương thực hiện Quy định số 470 của Bộ NN-PTNT về kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa. Lưu ý với cây sầu riêng hướng dẫn kiểm tra giám sát việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa.
Năm là, tăng cường công tác quản lý, thanh tra, kiểm tra chất lượng giống cây sầu riêng; phổ biến áp dụng quy trình thực hành nông nghiệp tốt trong vùng sản xuất tập trung, mã số vùng trồng, nâng cao chất lượng, đảm bảo an toàn thực phẩm; liên kết với doanh nghiệp đóng gói, chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu; xây dựng thương hiệu và nâng cao giá trị hiệu quả sản xuất.
