Vào một buổi sáng gần đây, Vinnie Lauria đang phóng qua những con phố ở TP.HCM trên chiếc xe máy để đưa người con trai 3 tuổi của mình tới trường. Lauria vốn là một người Mỹ và là đồng sáng lập quỹ Golden Gate Ventures. Anh chuyển đến TP.HCM vào năm 2022 sau 1 thời gian sống, làm việc ở Singapore và San Francisco. Anh tới Việt Nam với niềm tin giống như nhiều người nước ngoài rằng mật độ dân số dày đặc ở đây sẽ là thánh địa mới cho các startup.
“Đông Nam Á sẽ trở thành một cỗ máy tăng trưởng toàn cầu trong 10 năm tới và Việt Nam sẽ trở thành trung tâm trong đó”, Lauria nói.
Với rất nhiều người phương Tây, ấn tượng về Việt Nam chỉ đơn giản nơi hãng giày nổi tiếng Nike đang sản xuất sản phẩm của họ. Tuy nhiên, thời gian gần đây, các lập trình viên đang di chuyển tới TP.HCM để khởi nghiệp, tập trung vào mọi thứ từ chứng mất ngủ tới những khoản vay vi mô.
Số lượng startup tại Việt Nam đã tăng gần gấp đôi từ thời điểm bắt đầu đại dịch là giữa năm 2022 theo báo cáo của KPMG. Một vài nhà đầu tư lớn nhất thế giới gồm Sequoia Capital, Warburg Pincus và Alibaba đã “chống lưng” cho các startup cung cấp những giải pháp đầy hứa hẹn tại đây.
Trong năm 2021, Việt Nam đã thu hút kỷ lục 2,6 tỷ USD thông qua 233 thương vụ tư nhân, tăng từ 700 triệu USD thông qua 140 thương vụ vào 1 năm trước đó theo báo cáo của Temasek Holdings và Bain & Co. Các công ty trong nước cũng cạnh tranh với những đối thủ Đông Nam Á, chiếm 13% tổng dòng tiền mạo hiểm vào khu vực chỉ sau Indonesia và Singapore vào năm 2021.
Tuy nhiên, Việt Nam mong muốn nhiều hơn thế. Chính phủ dự tính tới năm 2030 có thể biến TP Hồ Chí Minh thành “thỏi nam châm” hút vốn công nghệ và nhắm tới một nền kinh tế kỹ thuật số chiếm 40% GDP của thành phố.
Trên thực tế, thành phố đã thực hiện rất nhiều biện pháp thu hút vốn đầu tư nước ngoài và đưa ra những chính sách tốt để thu hút nhân tài toàn cầu. Và việc này đã mang về một số kết quả tốt. VNG – kỳ lân đầu tiên của Việt Nam đang dự kiến sẽ niêm yết tại Mỹ trong những tháng tới. Những tháng gần đây, một công ty thanh toán lương và 1 nền tảng nông nghiệp đã nhận hàng triệu USD vốn đầu tư.
Một số chuyên gia trong ngành công nghiệp nói rằng TP.HCM đang có những thành tựu giống 1 thung lũng Silicon tiếp theo: Hệ thống giáo dục khoa học, toán, ngành công nghiệp thuê ngoài phần mềm có tuổi đời vài thập kỷ đã tạo ra một lượng lớn những kỹ sư tài năng, giá rẻ. Chưa kể, năm ngoái Việt nam là một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất tại châu Á.
“1 thập kỷ trước, các nhà đầu tư có thể mất 6 tháng để tìm hiểu về 1 khoản đầu tư”, theo Vy Le – đồng sáng lập Do Ventures. Hiện tại, bà nói, “Nếu chúng tôi không đưa ra quyết định trong vòng 1 hoặc 2 tháng, những quỹ khác sẽ nhảy vào chốt thương vụ”. Mỗi tháng, bà gặp trung bình 10 quỹ nước ngoài.
Dĩ nhiên con đường phía trước không dễ dàng. Việc lĩnh vực quỹ đầu tư mạo hiểm toàn cầu sụt giảm, kết hợp với nền kinh tế đang chịu khủng hoảng trong lĩnh vực bất động sản khiến những thách thức càng thêm nhiều.
Lĩnh vực startup còn non trẻ của Việt Nam đã trải qua giai đoạn phát triển nhiều năm. Năm 2013, sự ra đời của Flappy Bird đã được hoan nghênh như một hiện tượng game có thể thúc đẩy lĩnh vực startup của đất nước. Trường hợp của Flappy Bird cho thấy nhưng nó cho thấy cách để một thế hệ những công ty mới như VNPay – công ty trở thành kỳ lân thứ 2 của đất nước vào năm 2020.
Mặc cho những rào cản về chính sách quy định vẫn còn đó, những người nước ngoài như Lauria vẫn không lùi bước. Quỹ của anh đã bắt đầu đầu tư vào những startup địa phương vào năm 2014 và mở văn phòng ở cả TP.HCM và Hà Nội vào năm ngoái. Anh cho rằng việc chi tiêu online có thể tăng gấp 5 lần trong 6 năm tới.
Theo Nguyen Nguyen – doanh nhân điều hành công ty trí tuệ nhân tạo được Sequoia đầu tư cho biết, các startup cũng đang khai thác xu hướng ngày càng nhiều người quay trở về Việt Nam sau khi học ở nước ngoài.
“Đây là xu hướng trở về nhà lớn, sự chảy máu chất xám ngược”. Bản thân Nguyễn cũng đã quay về Việt Nam sau khi hoàn thành bằng Tiến sĩ về kinh tế từ đại học Rice tại Texas. Khoảng 2/3 nhân viên của anh tại startup Trusting Social có ít nhất 1 bằng thạc sĩ ở nước ngoài.
“Lĩnh vực này cũng đang chịu sự biến đổi liên tục, không ngừng”, theo ông Lê Hồng Minh – đồng sáng lập VNG. Việc phổ biến điện thoại thông minh và internet cao, dân số trẻ lớn và tầng lớp trung lưu tăng đã định hình lại Việt Nam.
“Một Việt Nam mới vượt xa những gì mọi người bên ngoài Việt Nam từng hiểu”, theo Binh Tran – đồng sáng lập Ascend Vietnam Ventures – người đã quay trở về Việt Nam từ Vịnh Area. “Đây là một thị trường rất mở và ngôn ngữ không phải là rào cản lớn… Bạn sẽ thấy rất nhiều nhân tài trẻ tuổi rất hăng hái tham gia vào startup của bạn”.
