Hôm nay (7/12), ngân hàng HSBC công bố báo cáo mới với những phân tích, nhận định về kinh tế Việt Nam.
Thời kỳ khó khăn đã đến
Theo nhận xét của HBSC, sau hơn hai năm thương mại bùng nổ, giai đoạn “chững lại” đã đến. Các đơn hàng toàn cầu giảm mạnh, ảnh hưởng đến các nhà xuất khẩu châu Á. Việt Nam cũng không ngoại lệ và thuộc diện “đứng mũi chịu sào” xét về mức độ bị tác động.
Trong tháng 11, lần đầu tiên trong vòng hai năm, Việt Nam chứng kiến mức sụt giảm đáng kể so với cùng kỳ năm trước trong tăng trưởng xuất khẩu, suy giảm ở tất cả các lĩnh vực. Cụ thể, lĩnh vực điện tử và dệt may/da giày, hai trụ cột xuất khẩu của Việt Nam, đã giảm tốc do nhu cầu “hạ nhiệt” ở các nước phương Tây.
Kể từ khi xảy ra những căng thẳng thương mại Mỹ và Trung Quốc, Việt Nam là một trong những nước hưởng lợi nhiều nhất xét về thương mại và chuyển hướng đầu tư nước ngoài (FDI), đặc biệt thúc đẩy thị phần xuất khẩu vào thị trường Mỹ. Và cũng chính do đó mà Việt Nam bị ảnh hưởng nhiều hơn khi kinh tế Mỹ suy giảm. HSBC nhận thấy xuất khẩu hai lĩnh vực – máy móc và thiết bị - bên cạnh sản phẩm gỗ đã bắt đầu đi xuống.
Bất chấp các yếu tố bên ngoài suy yếu, nhu cầu trong nước tiếp tục bùng nổ phần nào đem tới cứu cánh. Tuy tốc độ bắt đầu giảm nhiệt, doanh thu bán lẻ vẫn là trụ cột vững mạnh cho tăng trưởng trong tháng 11. Mặc dù vậy, lạm phát đang là một vấn đề ngày càng đáng lưu tâm, vượt mức trần 4% của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) lần thứ hai.
Khác với các nước láng giềng trong khu vực, Việt Nam tiếp tục chứng kiến áp lực tăng trong lĩnh vực năng lượng, kết quả của tình trạng thiếu hụt năng lượng trong nước. Mặt khác, cũng giống như các quốc gia khác, lạm phát cơ bản đã tăng mạnh, phản ánh thị trường lao động đang được cải thiện. Vì vậy, cộng với hiệu ứng cơ sở không thuận lợi, chúng tôi dự báo lạm phát của Việt Nam sẽ còn gia tăng trong vài tháng tới.
Thời kỳ xuất khẩu “ngủ đông” đang tới?
Trong hai năm vừa qua, các nhà xuất khẩu châu Á đã hưởng lợi nhiều nhờ nhu cầu đối với một số sản phẩm tăng lên. Trong bối cảnh gián đoạn chuỗi cung ứng nhiều lần xảy ra, nhìn chung, Việt Nam vẫn tỏ ra vượt trội, tiếp tục tăng trưởng xuất khẩu kể từ khi xảy ra căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Đà tăng trưởng này kéo dài tới sáu tháng đầu năm 2022, tuy nhiên, các dấu hiệu giờ đây cho thấy đã đến lúc ngành xuất nhập khẩu của Việt Nam cần chuẩn bị cho một đoạn đường không mấy bằng phẳng sắp tới.
Dữ liệu tháng 11 rất đáng lưu tâm: xuất khẩu giảm 7,4% so với cùng kỳ năm trước, giảm nhiều hơn so với dự báo của HSBC và thị trường (HSBC: -2,3%; BBG: -2,3%). Đây là lần đầu tiên trong vòng hai năm Việt Nam ghi nhận mức sụt giảm đáng kể so với cùng kỳ năm trước trong tăng trưởng xuất khẩu, chủ yếu do tình hình suy giảm ở tất cả các lĩnh vực. Là một ngôi sao đang lên và đã thâm nhập sâu vào hệ sinh thái sản xuất toàn cầu, Việt Nam không tránh khỏi những tác động do đợt thương mại toàn cầu chậm lại đáng kể này, nói cách khác, giai đoạn “chững lại” đã tới.
Cụ thể, chỉ số PMI đã liên tục giảm từ tháng 5 năm ngoái, đi sâu vào vùng thu hẹp sản xuất từ tháng 9 với số lượng đơn hàng mới sụt giảm. Việt Nam thuộc diện “đứng mũi chịu sào” xét về mức độ bị tác động. Kể từ tháng 9, hơn 630.000 công nhân bị ảnh hưởng do đơn hàng nước ngoài giảm sút, trong đó, khoảng 90% phải giảm giờ làm.
Rõ ràng, nguyên nhân chính đến từ lĩnh vực điện tử vốn chiếm khoảng 35% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Đơn hàng điện tử mới trên thế giới đã bắt đầu giảm mạnh từ nửa cuối năm 2022, ảnh hưởng đến lĩnh vực điện tử tiêu dùng nhiều hơn là sản phẩm công nghiệp. Tác động xảy ra trên diện rộng tại ba điểm đến chính của xuất khẩu Việt Nam là Mỹ, Trung Quốc đại lục và châu Âu. Mặc dù vậy, các lĩnh vực xuất khẩu khác của Việt Nam lại có xu hướng bị ảnh hưởng bởi suy thoái kinh tế đặc biệt là ở Mỹ.
Kể từ khi xảy ra căng thẳng thương mại Mỹ và Trung Quốc, Việt Nam đã giành được thị phần lớn tại thị trường Mỹ, không chỉ thấy rõ trong những lĩnh vực xuất khẩu truyền thống sang Mỹ như hàng điện tử và dệt may/da giày mà còn mở rộng sang lĩnh vực mới như máy móc và sản phẩm gỗ.
Ví dụ, tỷ trọng xuất khẩu máy móc của Việt Nam đã tăng gấp đôi lên 13% tổng kim ngạch xuất khẩu trong vòng bốn năm qua, chủ yếu nhờ sự tham gia ngày càng nhiều của Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ bởi phần lớn xuất khẩu máy móc của Việt Nam liên quan tới hàng điện tử. Đồng thời, thị trường Mỹ cũng chiếm thế thống lĩnh với thị phần đã tăng hơn gấp ba trong chưa đầy 10 năm.
Việt Nam cũng đã hưởng lợi nhờ thị trường bất động sản Mỹ bùng nổ khiến nhu cầu nội thất gỗ tăng lên. Kết quả là Mỹ đã củng cố vị thế thống lĩnh đối với sản phẩm gỗ xuất khẩu từ Việt Nam, hiện đang chiếm 60% thị phần. Tuy nhiên, tình hình kinh doanh nhà ở Mỹ đang bắt đầu chững lại trong bối cảnh lãi suất cầm cố tăng lên, xu hướng tương tự cũng đã thấy rõ ở thị trường bất động sản châu Âu. Tình trạng này đã dẫn tới sự suy giảm đáng kể trong xuất khẩu sản phẩm gỗ của Việt Nam.
Cuối cùng là xuất khẩu truyền thống của Việt Nam, dệt may và da giày cũng đã bắt đầu đi xuống. Mặc dù hai lĩnh vực này vẫn hỗ trợ nhiều cho tăng trưởng xuất khẩu trong Quý 3, nhưng đó chủ yếu là do hiệu ứng cơ sở thấp mà giờ đây không còn nữa. Trong bối cảnh lạm phát cao và tiêu dùng dịch chuyển từ hàng hóa sang dịch vụ ở các nước phương Tây (dịch vụ giờ đang chiếm khoảng 60%), HSBC dự báo Việt Nam sẽ còn chứng kiến tình hình sụt giảm trong lĩnh vực này.
Bất chấp những khó khăn bên ngoài, nhu cầu nội địa bùng nổ đã và đang hỗ trợ tăng trưởng. Doanh thu bán lẻ tiếp tục cho thấy kết quả tích cực của việc mở cửa trở lại, tháng 11 tăng 17% so với cùng kỳ năm trước. Mặc dù có những dấu hiệu sơ khởi cho thấy một chút chững lại, tăng trưởng nhiều khả năng sẽ duy trì vững vàng khi thị trường lao động tiếp tục cải thiện. Rốt cuộc, thị trường lao động trong ngành du lịch vẫn đang trong quá trình phục hồi. Việt Nam đón khoảng 600.000 khách du lịch trong tháng 11, đưa tổng số khách du lịch nước ngoài lên gần 3 triệu (16% của mức năm 2019). Mặc dù vắng bóng khách du lịch Trung Quốc, Việt Nam đã chủ động khai thác những thị trường mới như Ấn Độ. Theo Tổng Cục Du lịch Việt Nam, khách du lịch Ấn Độ chiếm khoảng 4% tổng du khách đến Việt Nam trong năm nay tính đến thời điểm hiện tại. Mặc dù quy mô chưa lớn, HSBC cho rằng việc mở rộng sang các thị trường mới ít nhất cũng sẽ mang lại sự hỗ trợ cần thiết.
Bên cạnh những rủi ro ảnh hưởng đến tăng trưởng ngày một gia tăng, lạm phát gia tăng cũng là một vấn đề cần lưu tâm, theo HSBC.
Như dự báo, lạm phát tiếp tục vượt mức trần 4% của NHNN. Lạm phát toàn phần trong tháng 11 tăng 0,4% so với tháng trước, tương đương mức 4,4% so với cùng kỳ năm trước. Cụ thể, lạm phát cơ bản gần đạt mức 5% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy sự phục hồi nhanh chóng của nhu cầu trong nước. Mặc dù vậy, khác với các nước láng giềng trong khu vực, Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng thiếu năng lượng, tạo áp lực tăng lạm phát toàn phần. Không chỉ giá xăng đã được điều chỉnh tăng lên mà chi phí nguyên liệu đầu vào cũng tăng trên diện rộng. Cộng thêm hiệu ứng cơ sở không thuận lợi, HSBC dự báo áp lực lạm phát sẽ còn tăng trong vài quý tới, khiến NHNN nhiều khả năng phải tiếp tục có những biện pháp tiền tệ để “hãm phanh”.
