Đề xuất nhiều cơ chế huy động hơn 5,5 triệu tỷ đồng đầu tư mạng lưới đường sắt quốc gia, đô thị

Quốc hội đã ban hành 2 nghị quyết liên quan đến chủ trương đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam và tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, cùng với nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù để phát triển mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.

Tuy nhiên, các tuyến đường sắt khác trong quy hoạch như: Hà Nội - Đồng Đăng, Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái, TP. Hồ Chí Minh - Cần Thơ, Biên Hòa - Vũng Tàu, Thủ Thiêm - Long Thành, Suối Tiên - Thủ Dầu Một... cũng cần có cơ chế, chính sách tương tự, mang tính đặc thù và vượt trội như các nghị quyết đã được Quốc hội thông qua, nhằm đáp ứng yêu cầu về tiến độ và hiệu quả đầu tư.

Mới đây, Bộ Xây dựng xin ý kiến rộng rãi đối với dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt.

Cục Đường sắt Việt Nam (Bộ Xây dựng) cho biết, dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt nhằm đầu tư phát triển hệ thống đường sắt đang được xây dựng nhằm tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn triển khai các dự án, tạo thuận lợi trong huy động nguồn lực, đầu tư các dự án mới.

Theo Bộ Xây dựng, tổng kinh phí đầu tư các dự án đường sắt quốc gia ước tính khoảng hơn 2,2 triệu tỷ đồng từ nguồn ngân sách nhà nước.

Đối với hệ thống đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, nhu cầu vốn khoảng gần 3,3 triệu tỷ đồng. Trong đó, ngân sách Trung ương hỗ trợ có mục tiêu gần 510 tỷ đồng. TP. Hà Nội dự kiến bố trí hơn 1,17 triệu tỷ đồng, TP. Hồ Chí Minh khoảng hơn 1,5 triệu tỷ đồng.

Theo đó, dự thảo đề xuất nhiều cơ chế về huy động, bố trí vốn cho các dự án đường sắt quốc gia và đường sắt đô thị; điều chỉnh quy hoạch; chia nhỏ dự án thành các dự án thành phần, tiểu dự án; rút gọn trình tự, thủ tục đầu tư; áp dụng mô hình phát triển đô thị gắn với giao thông (TOD); khai thác hiệu quả quỹ đất và giá trị gia tăng từ đất khu vực lân cận nhà ga.

Dự thảo cũng quy định các nội dung liên quan đến phát triển đô thị theo mô hình TOD; tổ chức thi tuyển phương án kiến trúc; triển khai các hoạt động trước khi có quyết định đầu tư; thực hiện đồng thời nhiều công việc trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư; lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư; thực hiện hợp đồng; lập thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED); tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng và dự toán gói thầu.

Ngoài ra, dự thảo đề cập công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; quy hoạch khu bãi đổ thải, vật liệu xây dựng; phát triển khoa học công nghệ, đào tạo nhân lực, công nghiệp phụ trợ và chuyển giao công nghệ. Đồng thời, bảo đảm các biện pháp phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Để huy động đa dạng nguồn lực, dự thảo giao Thủ tướng Chính phủ quyết định sử dụng các nguồn vốn như phát hành Trái phiếu Chính phủ, vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài, nguồn tăng thu tiết kiệm chi... cho các dự án đường sắt.

Dự thảo quy định khai thác quỹ đất và giá trị tăng thêm từ đất khu vực quanh nhà ga, phát triển đô thị theo mô hình TOD nhằm tạo nguồn vốn đầu tư quay trở lại cho hệ thống đường sắt.

Bên cạnh đó, dự thảo đề xuất đơn giản hóa thủ tục sử dụng vốn vay ưu đãi nước ngoài, thủ tục điều chỉnh quy hoạch với các khu đô thị TOD. UBND cấp tỉnh được quyền quyết định chỉ tiêu kỹ thuật, chỉ tiêu sử dụng đất trong các khu vực phát triển TOD để tối ưu hóa hiệu quả sử dụng đất.

Về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, dự thảo nêu rõ trách nhiệm của Tập đoàn Điện lực Việt Nam trong việc di dời các công trình điện từ 110kV trở lên. UBND cấp tỉnh được thực hiện trước công tác tái định cư, áp dụng chỉ định thầu đối với các gói thầu tư vấn, phi tư vấn, xây lắp trong quá trình này.

Đối với các dự án đường sắt đô thị, đặc biệt là các dự án TOD, UBND cấp tỉnh có thể tách công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thành dự án độc lập, không phải thực hiện thủ tục quyết định chủ trương đầu tư.