Kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất trong tăng trưởng kinh tế
Trong những năm gần đây, doanh nghiệp tư nhân không chỉ phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ, mà còn bắt đầu tham gia vào các dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia, vốn trước đây là sân chơi của doanh nghiệp nhà nước và các nhà đầu tư nước ngoài.
Nghiên cứu về vai trò, thực trạng và giải pháp phát triển đột phá kinh tế tư nhân trong kỷ nguyên mới, TS Cấn Văn Lực và nhóm chuyên gia Viện đào tạo - nghiên cứu BIDV nhấn mạnh, kinh tế tư nhân là động lực quan trọng và nòng cốt nhất trong tăng trưởng kinh tế.
Khối kinh tế tư nhânViệt Nam (KTTN) là khu vực kinh tế ngoài khu vực kinh tế Nhà nước, bao gồm 3 thành phần chính: doanh nghiệp tư nhân (DNTN), kinh tế cá thể (hộ kinh doanh) và kinh tế tập thể (chủ yếu là hợp tác xã).
KTTN chính thức được công nhận là một thành phần kinh tế trong phát triển kinh tế-xã hội ở Việt Nam từ Đại hội Đảng VI (1986); đến năm 2004, ngày 13/10 được chính thức công nhận là Ngày Doanh nhân Việt Nam nhằm khích lệ tinh thần khởi nghiệp, góp phần thúc đẩy khu vực tư nhân phát triển. Từ Đại hội Đảng X (2006) đến nay, phát triển KTTN trở thành “một động lực quan trọng của nền kinh tế” - là chủ trương xuyên suốt được Đảng và Nhà nước quan tâm.
Đại hội Đảng XIII (2021) khẳng định: KTTN được khuyến khích phát triển ở tất cả các ngành, lĩnh vực mà pháp luật không cấm. Phấn đấu đến năm 2030, có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp với tỷ trọng đóng góp của khu vực KTTN vào GDP đạt 60 đến 65%; tổng vốn đầu tư xã hội bình quân đạt 33 đến 35% GDP.
Bước vào giai đoạn phát triển mới, khi Việt Nam đặt mục tiêu trở thành Quốc gia phát triển vào năm 2045, vai trò của khu vực kinh tế tư nhân càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Thứ nhất, doanh nghiệp tư nhân sẽ là động lực chính thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, việc ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số vào sản xuất, kinh doanh là yếu tố sống còn.
Những doanh nghiệp lớn như Vietel, FPT, CMC, Vingroup, Sungroup... đang tiên phong trong lĩnh vực này, tạo ra những sản phẩm và dịch vụ có giá trị cao, không chỉ phục vụ thị trường nội địa mà còn vươn ra quốc tế.
Thứ hai, doanh nghiệp tư nhân sẽ đóng vai trò then chốt trong việc tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Các tập đoàn tư nhân lớn của Việt Nam đang từng bước xây dựng thương hiệu trên thị trường quốc tế, xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao và mở rộng hợp tác với các đối tác nước ngoài.
Thứ ba, khu vực kinh tế tư nhân sẽ dẫn dắt quá trình chuyển đổi xanh và phát triển bền vững. Các doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, nông nghiệp công nghệ cao, xây dựng hạ tầng thông minh, đang góp phần thay đổi diện mạo nền kinh tế, hướng tới một Việt Nam phát triển theo mô hình bền vững và hiện đại.
Có thể thấy, với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Nhà nước, cùng khát vọng vươn lên của chính các doanh nghiệp, kinh tế tư nhân Việt Nam đang đứng trước một cơ hội lớn để khẳng định vai trò tiên phong trong công cuộc phát triển đất nước.
Kỷ nguyên vươn mình của Việt Nam không thể thiếu sự đóng góp của doanh nghiệp tư nhân. Và nếu tận dụng tốt các cơ hội, khu vực này sẽ trở thành nền tảng quan trọng, đưa Việt Nam tiến nhanh hơn trên con đường trở thành một nền kinh tế phát triển vào năm 2045.
Doanh nghiệp tham gia sâu vào các công trình hạ tầng trọng điểm quốc gia
Thời gian qua, các doanh nghiệp trong nước đổ vốn vào metro, cao tốc và các hạ tầng trọng điểm quốc gia đang thể hiện nội lực mạnh mẽ của dòng vốn tư nhất. Đặc biệt, tại TP.Hồ Chí Minh đang đón làn sóng đầu tư vào các dự án metro, cao tốc, tạo động lực rất lớn về phát triển hạ tầng. Việc doanh nghiệp tư nhân tham gia mạng lưới giao thông công cộng sẽ tiết kiệm ngân sách và rút ngắn tiến độ hoàn thành.
Phải kể đến tuyến Metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) - dự án quy mô vốn hơn 2,1 tỷ USD (gần 47.900 tỉ đồng) đang nhận được nhiều sự quan tâm từ các các doanh nghiệp tư nhân.
Cụ thể, liên danh gồm Tập đoàn Đèo Cả, Công ty Fecon (Việt Nam), Tập đoàn PowerChina và Công ty Sucgi (Trung Quốc) đã đề xuất tham gia đầu tư Metro số 2 cũng như các tuyến đường sắt đô thị khác tại TP.Hồ Chí Minh.
Trước đó, Tập đoàn Trường Hải (Thaco) kiến nghị nghiên cứu đầu tư tuyến Metro số 2 (đoạn Tham Lương - Bến Thành và đoạn Bến Thành - Thủ Thiêm) đồng thời mong muốn được triển khai tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành dài gần 42km, với tổng vốn đầu tư khoảng 3,4 tỷ USD.
Bên cạnh đó, liên danh Tập đoàn Đại Dũng, Tổng Công ty Xây dựng số 1, Tập đoàn Hòa Phát cũng mong muốn tham gia xây dựng các tuyến metro, đặc biệt là Metro số 2.
Mới đây, Tập đoàn Sovico đã đề xuất đầu tư tuyến Metro số 4 dài 47,3km (Đông Thạnh - Khu công nghiệp Hiệp Phước). Trong khi đó, Gamuda Land (Malaysia) muốn tham gia đầu tư tuyến metro kết nối TP.Hồ Chí Minh với sân bay quốc tế Long Thành.
Một trong những dự án nổi bật khác là tuyến metro từ trung tâm TP.Hồ Chí Minh đi Cần Giờ do Tập đoàn Vingroup đề xuất. Dự án này dài khoảng 48,7km, điểm đầu tại đường Nguyễn Văn Linh và kết thúc tại khu đất giáp Khu đô thị du lịch lấn biển Cần Giờ. Tổng vốn đầu tư dự kiến hơn 4 tỷ USD. Dự kiến, dự án có thể khởi công vào đầu năm 2026 sau khi hoàn tất các thủ tục chuẩn bị đầu tư.
Mới đây Nhất Vingroup có văn bản gửi Chủ tịch UBND TP.Hồ Chí Minh cho phép công ty nghiên cứu đầu tư tuyến đường vượt biển kết nối khu vực Cần Giờ – Vũng Tàu theo hình thức BT (xây dựng - chuyển giao).
Một “ông lớn” trong ngành bất động sản là Tập đoàn Masterise cũng muốn tham gia vào dự án hạ tầng trọng điểm quốc gia. Doanh nghiệp này cùng Công ty Hồ Tràm có đề xuất UBND TP.HCM cho phép nghiên cứu đầu tư dự án cao tốc Hồ Tràm – sân bay quốc tế Long Thành - tuyến huyết mạch phục vụ kết nối hạ tầng du lịch – hàng không trong khu vực.
Theo văn bản đề xuất, Tập đoàn này đưa ra phương án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) với hợp đồng BT. Masterise đề nghị được thanh toán bằng quỹ đất khoảng 147 ha tại Khu đô thị Trường Thọ, phường Thủ Đức, TP.Hồ Chí Minh.
Trước đó, Tập đoàn Masterise cũng gửi đề xuất tham gia các công trình hạ tầng lớn như cầu Phú Mỹ 2, cầu Cần Giờ theo theo phương thức đối tác công tư (PPP) dạng hợp đồng BT thanh toán bằng quỹ đất.
Dự án cầu đường Phú Mỹ 2 là một trong ba dự án quan trọng cùng với cầu Cát Lái, cầu Đồng Nai 2 đã được lãnh đạo TP.HCM và tỉnh Đồng Nai thảo luận và thống nhất về các thủ tục tiếp theo để triển khai tại buổi làm việc hồi tháng 4/2025. Dự án dài khoảng 16,7km, quy mô sáu làn xe cơ giới và hai làn xe thô sơ với tổng mức đầu tư 21.484 tỷ đồng. Công trình này được đặt mục tiêu thông qua chủ trương đầu tư trong quý 4-2025, khởi công năm 2027.
Masterise tiền thân là CTCP Đầu tư Thảo Điền (thành lập 2007), doanh nghiệp từng triển khai nhiều dự án nổi bật tại TP.HCM như Masteri Thảo Điền, Masteri An Phú, Lumiere Riverside, Masteri Central Park, Lumiere Boulevard, đại đô thị The Global City, hay Grand Marina Sài Gòn.
Theo Chủ tịch UBND TP.Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Được, thành phố rất hoan nghênh và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào các dự án hạ tầng lớn như metro. Tư nhân đầu tư metro không chỉ tiết kiệm ngân sách mà còn giúp đẩy nhanh tiến độ. Khi doanh nghiệp bỏ tiền túi ra đầu tư thì họ sẽ làm chặt chẽ, kỹ lưỡng hơn.
Các chuyên gia nhận định, làn sóng đầu tư tư nhân vào metro tại TP.Hồ Chí Minh là kết quả của hai nghị quyết quan trọng: Nghị quyết 188 của Quốc hội về phát triển đường sắt đô thị và Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Những chính sách này đã mở đường, khơi dậy tinh thần chủ động, dám nghĩ, dám làm của khối doanh nghiệp tư nhân trong nước.
TS Nguyễn Quốc Hiển - Phó Trưởng ban Quản lý đường sắt đô thị TP.Hồ Chí Minh (MAUR) đánh giá, Nghị quyết 188 đã “cởi trói” cho lĩnh vực đường sắt đô thị bằng 5 nhóm cơ chế: Huy động vốn, rút gọn thủ tục đầu tư, phát triển đô thị theo mô hình TOD, thúc đẩy công nghiệp đường sắt và đào tạo nhân lực, cùng với chính sách hỗ trợ vật liệu xây dựng và xử lý đổ thải.
Theo đó, các doanh nghiệp tư nhân hiện nay đã tự tin hơn, sẵn sàng đầu tư và chấp nhận rủi ro để đảm nhận những trọng trách lớn.
6 rào cản, khó khăn đối với kinh tế tư nhân
Thứ nhất, nhiều chỉ tiêu về phát triển KTTN chưa đạt mục tiêu, kế hoạch: Số lượng DNTN chưa đạt theo NQ10-NQ/TW. Tỷ lệ doanh nghiệp gia nhập/rút lui giảm dần; tỷ lệ doanh nghiệp tư nhân thua lỗ ở mức cao...
Thứ hai, doanh nghiệp còn khó khăn về tiếp cận đất đai, tài chính, dự án, chương trình trọng điểm: Doanh nghiệp vừa và nhỏ thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận đất đai dẫn đến thiếu tài sản bảo đảm khi vay vốn ngân hàng, từ đó dẫn tới khó tiếp cận vốn vay. Đồng thời, khó khăn về tài chính cũng là một trong những rào cản lớn đối với các doanh nghiệp.
Thứ ba, quản trị doanh nghiệp tư nhân còn hạn chế: Hầu hết các doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, các hộ kinh doanh, chủ doanh nghiệp điều hành chủ yếu là dựa vào kinh nghiệm, chưa qua đào tạo và ít người có bằng cấp chuyên môn nên quản trị doanh nghiệp còn hạn chế. Điều này ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh, tham gia các chuỗi giá trị, thu hút đầu tư đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài.
Thứ tư, nhiều thách thức trong chuyển đổi kép (xanh hóa và số hóa): Một số rào cản chính đối với doanh nghiệp tư nhâ Việt Nam trong chuyển đổi kép là trình độ nhân lực (đặc biệt nhân lực có trình độ chuyên môn, kỹ năng cao), nền tảng công nghệ/giải pháp kỹ thuật phù hợp, hạn chế về tài chính, thiếu tư duy chiến lược về chuyển đổi xanh và số, mức độ tiếp cận thông tin, dữ liệu về chuyển đổi kép…
Thứ năm, đóng góp của hộ kinh doanh vào thu ngân sách Nhà nước, việc làm và năng lực quản trị còn rất hạn chế: Tình trạng vi phạm pháp luật, cạnh tranh không lành mạnh, ô nhiễm môi trường, gian lận thương mại... của hộ kinh doanh vẫn khá phổ biến, ảnh hưởng đến niềm tin của xã hội đối với kinh tế tư nhân. Năng lực quản trị còn nhiều hạn chế, thiếu minh bạch, hoạt động kinh doanh manh mún, thiếu chiến lược dài hơi, sử dụng kém hiệu quả các nguồn lực tài chính.
Thứ sáu, năng lực cạnh tranh, chất lượng nguồn nhân lực, trình độ công nghệ và mức độ tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu của doanh nghiệp Việt Nam nói chung và doanh nghiệp tư nhân nói riêng còn nhiều hạn chế
Mặc dù có sự cải thiện về năng lực cạnh tranh và thúc đẩy đổi mới sáng tạo song Việt Nam chưa có doanh nghiệp tư nhân đạt được tầm cỡ thế giới; các thương hiệu Việt Nam vẫn có giá trị thấp hơn các thương hiệu của nhiều quốc gia ASEAN.
Nhìn chung, chất lượng, kỹ năng lao động vẫn là vấn đề thách thức lớn đối với doanh nghiệp Việt nói chung và doanh nghiệp tư nhân nói riêng trong chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh, tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.
