Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, hoạt động thương mại và dịch vụ tiêu dùng sôi động hơn về tháng cuối năm nên tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tháng 11/2022 tăng 2,6% so với tháng trước và tăng 17,5% so với cùng kỳ năm trước.
Tính chung 11 tháng năm 2022, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước đạt 5.180,5 nghìn tỷ đồng, tăng 20,5% so với mức nền thấp của cùng kỳ năm trước (cùng kỳ năm 2021 giảm 5%).
Số liệu của Tổng cục Thống kê cũng cho thấy, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 11 tháng năm 2022 tăng 14,9% so với 11 tháng năm 2019 - năm trước khi xảy ra dịch COVID-19. Mặc dù vậy, quy mô tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 11 tháng năm 2022 chỉ đạt 82,5% quy mô của chỉ tiêu này nếu ước tính trong điều kiện bình thường không xảy ra dịch COVID-19 từ năm 2020 đến nay.
Đặc biệt, với việc Việt Nam nối lại các chuyến bay quốc tế từ quý 1/2022, doanh thu du lịch lữ hành 11 tháng năm 2022 ước đạt tới 22,9 nghìn tỷ đồng, gấp 4,1 lần so với cùng kỳ năm trước.
 |
| Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 11 tháng các năm 2018-2022 (Nguồn: Tổng cục Thống kê) |
Tiêu dùng người dân hồi phục một phần thể hiện qua kết quả kinh doanh 10 tháng năm 2022 của các doanh nghiệp bán lẻ và đồ uống. Điển hình như CTCP Vàng bạc đá quý Phú Nhuận (PNJ) ghi nhận doanh thu thuần 10 tháng đạt 28.535 tỷ đồng và lợi nhuận sau thuế 1.487 tỷ đồng, tăng lần lượt 95,5% và 118,2% so với cùng kỳ, vượt 10,5% kế hoạch doanh thu và 12,6% kế hoạch lợi nhuận năm.
Hay CTCP Vincom Retail (VRE) cũng ghi nhận lợi nhuận ròng quý 3/2022 tăng gấp 32 lần so với cùng kỳ, trong khi lợi nhuận sau thuế quý 3 của Tổng công ty cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (SAB) cũng tăng trưởng gấp 2 lần cùng kỳ và tăng 76,9% trong 9 tháng.
Trong khi đó, các nhà sản xuất thực phẩm có kết quả kinh doanh chậm lại so với cùng kỳ do không còn nhu cầu dự trữ cao như trong quý 3/2021 và giá đầu vào tăng (ngũ cốc, bột sữa nguyên kem,…).
CẦU TIÊU DÙNG PHÁT ĐI TÍN HIỆU SỤT GIẢM
Trong báo cáo vừa công bố, Chứng khoán VNDirect tin rằng xu hướng cầu tiêu dùng dồn nén đang giảm dần trong môi trường lãi suất tăng và đồng VND yếu khiến người tiêu dùng phải thắt chặt hầu bao.
Bên cạnh đó, “hiệu ứng tài sản” - hiện tượng tâm lý liên quan đến sự thay đổi trong cách thức chi tiêu của người tiêu dùng khi giá trị tài sản chưa thực hiện gia tăng mạnh khi tất cả các kênh đầu tư (chứng khoán, bất động sản, trái phiếu, tài sản kỹ thuật số…) đều tăng trưởng mạnh mẽ vào năm 2021. Vì thế, khi tất cả các thị trường này đều bước vào giai đoạn điều chỉnh mạnh trong năm nay, khiến giá trị tài sản chưa thực hiện quay đầu giảm sẽ làm giảm sức tiêu dùng người dân.
Hầu hết các ngành thâm dụng lao động đang phải đối mặt với những áp lực lớn. Tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam được dự báo sẽ giảm tốc trong bối cảnh nhu cầu toàn cầu suy yếu khiến dệt may, da giày, nuôi trồng thủy sản, chế biến gỗ… phải thu hẹp quy mô sản xuất.
Từ cuối tháng 11/2022, nhà sản xuất giày dép Đài Loan, Công ty TNHH PouYuen Việt Nam - doanh nghiệp lớn nhất TP.HCM về số lượng lao động với hơn 50.000 công nhân đã phải cho công nhân nghỉ luân phiên trong 3 tháng tới do cắt giảm đơn hàng.
Còn theo Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Bình Dương, trong 10 tháng năm 2022, khoảng 28.000 công nhân phải tạm hoãn hợp đồng lao động và 240.000 người bị giảm giờ làm, tương đương khoảng 20% lực lượng lao động tại Bình Dương bị ảnh hưởng bởi suy thoái và tỷ trọng này có thể tăng lên trong thời gian tới.
Kết quả kinh doanh của một số nhà bán lẻ cũng phát đi tín hiệu về sự sụt giảm chi tiêu của người tiêu dùng kể từ tháng 10/2022. Theo đó, CTCP Đầu tư Thế giới Di động (MWG) công bố kết quả kinh doanh tháng 10 với sự sụt giảm rõ rệt về nhu cầu của người tiêu dùng đối với các sản phẩm điện tử tiêu dùng và điện thoại di động, trong khi mảng tạp hóa vẫn đang trong giai đoạn phục hồi.
 |
Doanh thu tháng 10 của MWG đạt 10.884 tỷ đồng, tăng 3,3% so với tháng trước nhưng giảm 10,7% so với cùng kỳ mặc dù bước vào mùa tiêu thụ cao điểm quý 4/2022 và chuẩn bị cho các sự kiện lớn như World Cup. CTCP Thế giới số (DGW) cũng công bố kết quả sơ bộ tháng 10 cho thấy doanh thu giảm 40% so với cùng kỳ do doanh số bán điện thoại thông minh và các sản phẩm điện tử tiêu dùng (TV) thấp hơn kế hoạch.
Trong bối cảnh doanh thu bắt đầu sụt giảm trước lo ngại về suy thoái kinh tế, một số nhà bán lẻ lớn đang tạm dừng hoặc giảm tốc việc mở rộng kinh doanh.
Cụ thể, việc mở rộng chuỗi nhà thuốc An Khang của MWG và Long Châu của FRT đã bị trì hoãn/chậm lại kể từ quý 3/2022; số lượng cửa hàng Bách Hóa Xanh, Circle K cũng có mức giảm so với đầu năm cho thấy sự thận trọng của các chuỗi bán lẻ trước diễn biến thị trường hiện tại. Do đó, các công ty tiêu dùng niêm yết có xu hướng duy trì tình hình tài chính tốt hơn với đòn bẩy thấp và vị thế tiền mặt ròng.
NHÓM HÀNG HÓA XA XỈ KHẢ NĂNG VẪN "SỐNG KHỎE"
Dù cầu tiêu dùng đang có dấu hiệu sụt giảm, song VNDirect ước tính tiêu dùng Việt Nam sẽ chỉ bị ảnh hưởng mạnh trong nửa đầu năm 2023 và dần phục hồi đà tăng trưởng kể từ quý 3/2023 nhờ tốc độ tăng lãi suất sẽ chậm lại trong năm 2023 khi lãi suất điều hành Fed dần hạ nhiệt; biến động vĩ mô tại Việt Nam đang dần ổn định, giúp nâng cao niềm tin tiêu dùng của người dân.
Bên cạnh đó, tiêu dùng phục hồi tại khu vực EU và Hoa Kỳ mang lại đơn hàng cho các khu công nghiệp Việt Nam hay việc Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về dự toán ngân sách nhà nước năm 2023 với thông tin kể từ 23/7/2023, lương cơ sở sẽ tăng 20,8% so với hiện hành lên mức 1,8 triệu đồng/tháng, có thể làm tăng thu nhập của cán bộ, công chức Việt Nam cũng sẽ hỗ trợ tiêu dùng phục hồi.
VNDirect cho rằng, trong khi chi tiêu của những người tiêu dùng có thu nhập thấp bị siết chặt bởi lạm phát, thì những người giàu có thường là những người cuối cùng cảm nhận được tác động từ các ảnh hưởng tiêu cực này vì quy mô tài sản lớn mà họ đang nắm giữ.
Theo Statista, thị trường hàng hóa cao cấp cá nhân của Việt Nam đạt 976 triệu USD vào năm 2021 và dự kiến sẽ tăng 6,7% mỗi năm lên mức 1 tỷ USD vào năm 2025. Một báo cáo khác của Knight Frank cho biết có khoảng 72.135 cá nhân tại Việt Nam có quy mô tài sản hơn 1 triệu USD vào năm 2021.
Dù vẫn còn ở giai đoạn sơ khởi nhưng thị trường xa xỉ Việt Nam dự kiến sẽ tăng trưởng đáng kể nhờ sự gia tăng của tầng lớp người dân thu nhập cao ngày càng có nhu cầu lớn hơn đối với các mặt hàng xa xỉ (như du lịch cao cấp, trang sức, đồng hồ, xe hơi, sản phẩm kỹ thuật số cao cấp…).
Mặc dù người tiêu dùng giàu có sẽ trở nên kén chọn hơn trong bối cảnh khó khăn hiện tại, nhưng VNDirect cho rằng các thương hiệu/công ty có kinh doanh trong ngành hàng xa xỉ có thể đối mặt với rủi ro thấp hơn từ đợt suy giảm tiêu dùng này.
 |
Nhìn chung, theo đánh giá của VNDirect, các công ty tiêu dùng có tình hình tài chính tốt hơn so với các ngành khác. Với lãi suất vay tăng dần trong giai đoạn hạn mức tín dụng hạn chế và điều kiện vĩ mô toàn cầu không ổn định, nhóm phân tích cho rằng các doanh nghiệp có dòng tiền mạnh, với vị thế tiền mặt ròng và đòn bẩy thấp sẽ ổn định hơn khi đối phó với các biến động vĩ mô.
Trong đó, SAB, VNM, PNJ và VRE với lượng tiền mặt ròng mỗi cổ phiếu trong quý 3/2022 lần lượt là 35.372 đồng, 6.184 đồng, 693 đồng và 462 đồng sẽ là những thành trì tốt trong ngành tiêu dùng.
Ngoài ra, một số doanh nghiệp đã có những thay đổi trong chiến lược nhằm đánh giá lại nhu cầu thị trường và bảo vệ cấu trúc tài chính lành mạnh trong thời gian tới. Chẳng hạn như MWG và Tập đoàn Masan (MSN) đã thực hiện các khoản vay nước ngoài kỳ hạn 5 năm với giá trị lần lượt là 250 triệu USD và 600 triệu USD với lãi suất cố định khoảng 6,5% nhằm giảm thiểu tác động của việc tăng lãi suất trong thời gian tới. Mặc dù các khoản vay này sẽ chịu lỗ tỷ giá, nhưng VNDirect cho rằng việc đảm bảo nguồn tiền ổn định là ưu tiên quan trọng hơn.
Ngoài ra, MWG và FRT đã giảm tốc độ mở rộng chuỗi cửa hàng để đánh giá lại nhu cầu thị trường và giảm chi phí mở mới nhằm bảo vệ sức khỏe tài chính.
Tuy nhiên, bên cạnh những điểm tích cực trên, VNDirect cũng lưu ý ngành tiêu dùng Việt Nam có thể đối mặt một số rủi ro như khả năng suy thoái lâu hơn dự kiến do tác động kéo dài của suy thoái toàn cầu và những biến động vĩ mô của Việt Nam.
Bên cạnh đó, việc dự trữ quá nhiều hàng tồn kho đã lỗi thời khi nhu cầu đạt đỉnh trong đại dịch khiến chi phí thanh lý hàng tồn kho tăng lên. Hay chi phí tài chính cao hơn dự kiến do lãi suất và tỷ giá hối đoái tăng. Đồng thời, sự gián đoạn chuỗi cung ứng ở Trung Quốc kéo dài hơn dự kiến, đặc biệt là đối với các sản phẩm của Apple sẽ ảnh hưởng đến doanh thu của các nhà bán lẻ và nhà phân phối công nghệ thông tin.
