Đây là những thông tin tích cực cho người trồng lúa Đồng bằng sông Cửu Long, khi bà con đang chuẩn bị xuống giống vụ Đông Xuân – vụ lúa chính có sản lượng và chất lượng tốt nhất trong năm.
Nguồn cung giảm đã khiến Cơ quan Thu mua Lương thực Bulog (Indonesia) khẩn cấp nhập khẩu 200 ngàn tấn gạo trong tháng 12 từ Thái Lan, Việt Nam, Myanmar và Pakistan, và sẽ nhập khẩu thêm 300 ngàn tấn vào đầu năm 2023.
Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) dự báo sản lượng lúa của Trung Quốc giảm hơn 2 triệu tấn, tuy nhiên có lo ngại tổn thất có thể cao hơn dẫn đến nguồn cung giảm buộc Trung Quốc phải tăng nhập khẩu gạo.
Sản lượng gạo toàn cầu giảm có thể gây ra một đợt tăng giá mới
Hội đồng Ngũ cốc Quốc tế và USDA dự báo sản lượng gạo toàn cầu năm 2023 sẽ thấp hơn khoảng 10 triệu tấn so với 2022. Trong khi Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hiệp quốc (FAO) ước tính sản lượng gạo toàn cầu sẽ giảm hơn 12 triệu tấn, còn theo các nhà phân tích thương mại sản lượng gạo toàn cầu có thể giảm gần 14 triệu tấn. Điều này có thể gây ra một đợt tăng giá mới trên thị trường gạo toàn cầu.
Một lý do chính khác khiến thị trường gạo có thể sẽ tăng vọt trong vài tháng tới là thương mại gạo chỉ chiếm 1/10 sản lượng toàn cầu. Trong bối cảnh giao dịch gạo hạn chế như vậy, bất kỳ sự thay đổi nào trong sản xuất hoặc nguồn cung đều có thể gây ra biến động.
Các nhà phân tích cho rằng giá có nhiều khoảng trống hơn để tăng lên và sẽ không có gì ngạc nhiên nếu giá gạo tăng thêm 15-20%. Trước đó, từ khi Ấn Độ áp đặt hạn chế xuất khẩu ngũ cốc giá gạo đã tăng 5-8%.
Sản lượng lúa gạo trên thế giới có thể giảm do hạn hán và lũ lụt
Tờ The Hindubusinessline (Ấn Độ) cho biết hôm 15/12, có 03 diễn biến trong các tháng qua đã thu hút sự chú ý của thị trường gạo toàn cầu.
Một là, Ấn Độ hạn chế xuất khẩu gạo bằng cách cấm xuất khẩu gạo tấm và áp thuế 20% đối với gạo trắng xuất khẩu.
Hai là, do lượng mưa thiếu hụt ở một số bang trồng lúa, như: Uttar Pradesh, Bihar, Jharkhand và Tây Bengal, khiến sản lượng ngũ cốc có thể giảm trong mùa này (từ tháng 7/2022 đến tháng 6/2023). Ước tính, sản lượng gạo kharif chỉ đạt ở mức 104,99 triệu tấn trong mùa này so với 111,76 tấn trong mùa trước.
Ba là, Chính phủ Bangladesh đã tiếp cận Chính phủ Ấn Độ để mua 0,5 triệu tấn gạo đồ. Động thái này được đưa ra sau khi Bangladesh tìm kiếm nguồn cung ở Thái Lan, Việt Nam và Campuchia. Một lý do khác khiến Bangladesh quay sang New Delhi do tính cạnh tranh về giá của gạo Ấn Độ.
Các nhà phân tích thương mại cho rằng đây là những dấu hiệu của một đợt tăng giá trên thị trường gạo vào đầu năm 2023, còn theo Hội đồng Ngũ cốc Quốc tế (IGC), chỉ số phụ về gạo đã tăng 15% trong năm 2022.
Ấn Độ tiếp tục hạn chế xuất khẩu gạo?
Dù sản lượng của Ấn Độ đã được xác định thấp hơn khoảng 7 triệu tấn so với năm ngoái, nhưng có những lo ngại rằng sản lượng gạo mất mùa có thể cao hơn con số 7 triệu tấn. Điều này có thể khiến chính phủ Ấn Độ tiếp tục lệnh hạn chế xuất khẩu gạo.
USDA dự báo sản lượng gạo của Pakistan ở mức thấp nhất trong 10 năm qua là 6,6 tấn trong niên vụ này so với mức kỷ lục 9,1 tấn vào năm ngoái. Các nhà phân tích chốt mức mất mùa của Pakistan là 4 triệu tấn.
USDA cũng dự báo sản lượng lúa gạo của Trung Quốc giảm 2 triệu tấn, nhưng có lo ngại tổn thất có thể cao hơn vì nước này vừa phải đối mặt với đợt hạn hán nghiêm trọng nhất trong 61 năm qua trong gần 70 ngày từ tháng 7 đến tháng 9/2022 ở khu vực Dương Tử, khiến cho 07 trong số 13 vùng sản xuất chính chiếm đến 48% sản lượng gạo bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Cùng với đó là những vấn đề với vụ lúa ở Myanmar, Việt Nam, Campuchia và Thái Lan có thể dẫn đến nguồn cung bị ảnh hưởng trên thị trường toàn cầu trong năm 2023.
Hiện 2 trong số 3 vụ lúa của Bangladesh đã bị ảnh hưởng, Chính phủ nước này lo ngại vụ thứ ba cũng có thể bị ảnh hưởng và đang tìm cách nhập khẩu gạo từ các nước láng giềng có lượng dự trữ dồi dào. Có thông tin Chính phủ Bangladesh đã tiếp xúc với Chính phủ Ấn Độ để mua 0,5 triệu tấn gạo đồ trên cơ sở G2G.
Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến giá gạo
Ông Nguyễn Văn Thành - Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất- Thương mại Phước Thành IV cho biết, thị trường gạo toàn cầu phụ thuộc vào chính sách điều hành của Ấn Độ, khi họ đưa ra chính sách về gạo xong thì giá gạo trên thị trường có xu hướng thay đổi ngay.
Ví dụ, giữa tháng 9/2022, Ấn Độ cấm xuất khẩu tấm đồng thời áp thuế xuất khẩu 20% lên gạo trắng và gạo lứt thì giá gạo trên thị trường xuất khẩu tăng lên.
Nhằm giúp nông dân trồng lúa có lãi Chính phủ Ấn Độ đang cơ cấu lại một số vùng sản xuất lúa như giảm vụ và canh tác theo hướng xanh, sạch và an toàn thực phẩm nên sản lượng lúa sẽ và Ấn Độ có thể tiếp tục hạn chế xuất khẩu gạo. Nếu vậy, thị trường gạo xuất khẩu trong năm 2023 sẽ sôi động hơn năm 2022.
Ngoài ra, khi nói đến giá gạo phải nói đến giá thành sản xuất lúa. Trong 10 năm trở lại đây bình quân giá lúa của nông dân Đồng bằng sông Cửu Long không tăng bao nhiêu trong khi các mặt hàng thiết yếu khác đều tăng lên ít nhất 100%.
Những năm 2019 và 2020, giá gạo trắng thường của Việt Nam có giá từ 470 USD - 480 USD/tấn; gạo thơm và gạo hạt dài từ 510 USD - 530 USD/tấn, nhưng hiện giá gạo trắng chưa qua mức 430 USD/tấn. Trong khi giá phân bón, thuốc trừ sâu, giá thuê lao động nông nghiệp, chi phí xăng dầu … đều tăng.
Thấy được điều này mới tính được giá lúa năm 2023, nếu tăng được từ 10% - 15% so với năm 2021 chỉ là bình thường nên không thể gọi là tăng.
Giá lúa bị ảnh hưởng bởi chính sách an ninh lương thực khiến cho người nông dân trồng lúa bị thua thiệt. 10 năm qua mức lương của người lao động đã được chính phủ điều chỉnh tăng nhiều lần, trong khi đó thu nhập của người trồng lúa không tăng tương xứng, khi thu nhập từ cây lúa không đảm bảo đời sống chắc chắn họ sẽ chuyển đổi sang cây trồng khác hoặc bỏ ruộng tới tìm việc ở các khu công nghiệp.
Bên cạnh đó, giá lúa gạo trong nước còn bị cạnh tranh bởi gạo giá rẻ nhập khẩu từ Ấn Độ và lúa từ Campuchia. Việt Nam nhập khẩu gạo từ Ấn Độ trên dưới 1 triệu tấn gạo/năm, và theo báo chí Campuchia, 6 tháng đầu năm nay Campuchia xuất tiểu ngạch sang Việt Nam khoảng 1,5 triệu tấn lúa. Tuy nhiên, do không kiểm soát được nên con số này chỉ là ước tính.
“Theo đánh giá mới đây của VCCI Cần Thơ, phần lớn lao động trẻ ở Đồng bằng sông Cửu Long đã chuyển lên các khu công nghiệp nên ruộng lúa ở đây để cho những người già canh tác dẫn đến kém hiệu quả. Đây là một thực tế rất cần chính phủ cân nhắc đến.
Để hài hòa lợi ích giữa thu nhập của người trồng lúa và an ninh lương thực chúng ta nên cơ cấu lại: Một là vùng trồng lúa chất lượng cao để xuất khẩu đi các thị trường ngách, thị trường khó tính. Số diện tích còn lại trồng ba vụ lúa nhằm cân đối sản lượng lúa gạo trong nước, để không cần phải nhập khẩu gạo cấp thấp từ Ấn Độ”, Giám đốc Công ty Phước Thành IV nói.
