Theo quy định mới giá điện sẽ tăng ra sao?

Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn vừa ký Quyết định số 14/2025/QĐ-TTg ngày 29/5/2025 về cơ cấu biểu giá điện bán lẻ.

Theo đó, biểu giá điện bậc thang rút từ 6 xuống còn 5 bậc. Bậc rẻ nhất tính cho hộ gia đình dùng dưới 100 kWh thay vì 50 kWh hiện nay, còn bậc cao nhất từ 701 kWh trở lên.

Giá điện các bậc thang 1-5 được tính bằng 90-180% giá bán lẻ điện bình quân (hiện là 2.204,07 đồng một kWh, áp dụng từ ngày 10/5).

Như vậy, theo biểu giá mới, giá điện thấp nhất (bậc 1) khoảng 1.984 đồng một kWh và cao nhất (bậc 5) là 3.967 đồng một kWh, chưa bao gồm thuế VAT.

Theo Quyết định trên, hộ nghèo vẫn được hỗ trợ hàng tháng tương đương tiền điện sử dụng 30 kWh tính theo mức giá bán lẻ điện sinh hoạt bậc 1 hiện hành.

Hộ chính sách xã hội (không thuộc diện hộ nghèo trên) và có lượng điện sử dụng cho mục đích sinh hoạt trong tháng không quá 50 kWh được hỗ trợ tiền điện tương đương tiền điện sử dụng 30 kWh tính theo mức giá bậc 1 hiện hành.

Biểu giá mới có chênh lệch giữa bậc 1 và 5 khoảng hai lần. Trước đó, Bộ Công Thương từng lý giải khoảng cách này phù hợp với xu thế chung của thế giới nhằm khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả. Nhưng các hộ dùng điện nhiều, trên 400 kW phải trả tăng tiền điện.

Theo đó, giá điện cho 100 kWh đầu tiên được giữ nguyên để hỗ trợ người nghèo, hộ gia đình chính sách (gần 33,5% tổng số hộ dùng điện). Chênh lệch giảm doanh thu tiền điện của số hộ này sẽ được bù từ hộ dùng 401-700 kWh và trên 700kWh (khoảng 2% số hộ dùng điện toàn quốc). Tức là, giá điện các bậc cao (từ trên 400 kWh trở lên) được thiết kế tăng 6,5-14,7% nhằm bù trừ doanh thu cho các bậc thấp, theo Bộ Công Thương.

Riêng các bậc từ 101-200 kWh và 201-300 kWh, giá điện được giữ nguyên như hiện hành.

Tại quyết định lần này, nhà điều hành cũng xây dựng biểu giá bán lẻ riêng cho trạm, trụ sạc xe điện. Theo đó, giá điện cho nhóm khách hàng này thấp hơn mức áp dụng cho kinh doanh nhưng cao hơn sản xuất. Cụ thể, cơ cấu biểu giá điện theo cấp điện áp, thấp nhất bằng 71%, cao nhất bằng 195% giá bán lẻ điện hiện hành.

Ngoài ra, nhóm khách hàng "cơ sở lưu trú du lịch" cũng được áp dụng biểu giá riêng. Cơ cấu biểu giá cho nhóm này tính theo cấp điện áp, thấp nhất bằng 56% và cao nhất bằng 168% giá bán lẻ điện hiện hành.

Giá điện đang có 4 bất cập rất lớn

Ngày 20/8/2024, tại Tọa đàm "Đột phá nào để thu hút đầu tư vào ngành điện" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 20/8, chuyên gia về giá Nguyễn Tiến Thỏa, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam đã phân tích 4 bất cập rất lớn của giá điện.

Bất cập thứ nhất, theo ông Nguyễn Tiến Thỏa là có tính chất bao trùm là việc giá điện chưa thực hiện theo cơ chế thị trường.

Ông dẫn chứng, Nghị quyết số 55 của Bộ Chính trị đã đánh giá là chính sách năng lượng của chúng ta còn bất cập và chưa hoàn toàn phù hợp với cơ chế thị trường.

Vậy, chưa phù hợp với cơ chế thị trường có nghĩa là gì? Theo ông Thỏa: Giá thị trường thế giới thế nào, trong nước thế nào đều phản ánh vào giá hết. Thế nhưng giá đầu ra lại không phản ánh được những biến động của các chi phí đó. Có lúc thì điều chỉnh quá lâu, có lúc điều chỉnh lại không tính đúng, tính đủ, không bảo đảm bù đắp toàn bộ chi phí đã bỏ ra để sản xuất kinh doanh điện.

Chính vì vậy, việc sản xuất kinh doanh điện gặp rất nhiều khó khăn. Số liệu mới nhất 2 năm 2022-2023 gần đây thì chính cách điều hành như vậy đã gây lỗ của ngành điện khoảng 47.500 tỷ đồng.

"Đây là khó khăn lớn cho việc cải thiện dòng tiền của ngành điện để đầu tư, phát triển nguồn và lưới", ông Nguyễn Tiến Thỏa nhận định.

Bất cập thứ hai, theo ông Thỏa, giá điện hiện nay chúng ta kỳ vọng và giao cho nó gánh vác nhiệm vụ đa mục tiêu.

“Chúng ta muốn phải tính đúng, tính đủ, bảo đảm bù đắp chi phí nhưng phải khuyến khích thu hút đầu tư, phải đảm bảo an sinh xã hội, phải bảo đảm an ninh năng lượng, kiểm soát lạm phát. Rất nhiều mục tiêu. Có những mục tiêu ngược chiều nhau. Xử lý các mục tiêu đó rất khó hài hòa, không đảm bảo được mong muốn mà chúng ta đặt ra. Cho nên chúng ta phải có tính toán hợp lý vai trò của giá điện, cái nào là mũi nhọn. Như Nghị quyết 55 nói, chúng ta phải dùng những biện pháp như là thuế, phí, các quỹ điều tiết các thị trường để điều tiết thị trường điện chứ không chỉ trông cậy vào việc kiềm chế giá thấp để đảm bảo được mục tiêu kiểm soát lạm phát. Phải tính toán lại chính sách phát điện từ chính sách thị trường này.”, ông Nguyễn Tiến Thỏa phân tích.

Bất cập thứ ba là những tồn tại trong cơ chế bù chéo giá điện hiện nay, để kéo quá dài và lộ trình xử lý không rõ ràng.

“Bù chéo ở đây thể hiện cái gì? Bù chéo giữa nhóm những người tiêu dùng điện sinh hoạt với nhau - bậc cao bù cho bậc thấp, bù chéo giữa giá điện sinh hoạt trong sản xuất ở mức độ nhất định. Tất nhiên là giá điện trong sản xuất phải thấp hơn bởi vì tiêu dùng điện hạ áp giá đắt hơn nhưng vẫn có bù chéo nhất định giữa điện cho sinh hoạt đối với điện sản xuất.

Và một điểm nữa là bù chéo về giá điện giữa các vùng miền với nhau. Điện ở các xã, huyện hải đảo thường 7.000-9.000, nhưng chúng ta vẫn bán 1.000-2.000, tức là lấy vùng thấp bù cho vùng cao...Chính Nghị quyết số 55 của Bộ Chính trị cũng đã yêu cầu cái mới tức là chúng ta phải chấm dứt bù chéo trong giá điện và việc này cũng đang đề nghị đưa vào Luật Điện lực mới, phải luật hóa yêu cầu này”, ông Nguyễn Tiến Thỏa đặt vấn đề.

Bất cập thứ tư là việc giá điện chưa tách bạch giữa giá với chính sách an sinh xã hội.

“Chúng ta chưa dứt khoát trong thực hiện các chính sách xã hội. Ví dụ đối với người thu nhập thấp, người nghèo thì chúng ta hỗ trợ trực tiếp bằng tiền điện, tách ra được.

Nhưng trong biểu giá điện vẫn còn thể hiện những chính sách an sinh xã hội đối với những người thu nhập thấp thì giá bán 92-95% so với giá bán lẻ bình quân. Vẫn còn cách đó, hay giá bù cho các vùng miền...

Cũng trong chính sách giá điện vừa qua, nếu chúng ta giảm giá điện là chúng ta giảm giá để ngành điện phải tự gánh vác. Ví dụ như dịch COVID-19 chẳng hạn, chúng ta quyết định giảm giá điện nhưng chúng ta không quy định chính sách để điều tiết thị trường hợp lý.

Chính sách thuế xử lý như thế nào, các công cụ thị trường xử lý như thế nào và chính sách an sinh xã hội chúng ta nên tách ra như thế nào để xử lý? Cho nên chính sách giá điện vẫn còn lẫn lộn, không bảo đảm đúng nguyên lý về giá cả để bảo đảm mục tiêu khuyến khích ngành điện phát triển, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia”, ông Nguyễn Tiến Thỏa nêu quan điểm.