Ngày 25/10, ông Rishi Sunak đã chính thức trở thành Thủ tướng Anh sau khi được Vua Charles III bổ nhiệm trong buổi lễ tại Điện Buckingham.
Theo kế hoạch, ông Sunak sẽ ngay lập tức bắt tay vào việc bổ nhiệm nội các mới và xúc tiến giải quyết cuộc khủng hoảng kinh tế hiện nay.
Ông Sunak tiếp quản nền kinh tế lớn thứ sáu thế giới trong bối cảnh Anh chìm trong khủng hoảng chính trị-tài chính nhiều tháng qua.
Do đó, nhiệm vụ quan trọng mà tân Thủ tướng phải thực hiện đó là "chèo lái" kinh tế Anh vượt qua 3 cuộc khủng hoảng về chi phí sinh hoạt, vay nợ và cả niềm tin.
Trong khi các nhà đầu tư thận trọng chào đón tin tức về chiến thắng của ông Sunak, các thị trường tài chính đã phản ứng tích cực hơn, trong đó đồng bảng tăng nhẹ so với USD, được giao dịch ở mức 1,13 USD đổi 1 bảng Anh và lợi suất trái phiếu Chính phủ Anh kỳ hạn 10 năm giảm mạnh xuống còn 3,76%. Chỉ số FTSE 250, theo dõi các công ty quy mô vừa tại Anh, tăng 1,1%.
Trong chiến dịch tranh cử vài tháng trước, ông phản đối kế hoạch đi vay để giảm thuế của cựu Thủ tướng Anh Liz Truss.
Ông Sunak cho rằng lạm phát là vấn đề cần giải quyết trước giảm thuế. Hiện tại, lạm phát của Anh là 10,1%.
Hồi tháng 8/2022, trong cuộc vận động tranh cử cùng với bà Truss, ông đã cam kết sẽ giúp các hộ gia đình giải quyết chi phí sinh hoạt đang tăng cao, cho rằng chính phủ không thể giải quyết hai vấn đề (lạm phát và giảm thuế) cùng một lúc.
Ông nói thêm rằng thuế có thể sẽ vẫn được cắt giảm, nhưng chỉ khi sức ép giá được xoa dịu.
Nền kinh tế đang suy giảm
Sắp tới, tân Chính phủ Anh sẽ phải đối mặt với các quyết định khó khăn về chi tiêu.
Ngày 31/10, Bộ Tài chính Anh dự kiến công bố kế hoạch giảm chi và tăng thuế để lấp đầy khoảng 40 tỷ bảng thâm hụt ngân sách.
Chính sách tài khóa thận trọng của Sunak cũng sẽ giảm sức ép tăng lãi suất lên Ngân hàng trung ương Anh (BoE).
Thị trường hiện dự báo lãi suất tối đa năm tới mà BoE công bố sẽ chỉ còn 5%, thay vì 6% như thời điểm bà Truss mới bỏ kế hoạch kinh tế.
Dù vậy, triển vọng kinh tế Anh cũng không mấy sáng sủa. Sunak có thể phải đối mặt với tình trạng lạm phát tăng nhanh hơn lương và nguy cơ suy thoái kéo dài trong một năm.
Người dân mua sắm tại một siêu thị ở Walthamstow, đông London, Anh. Ảnh: AFP/TTXVN
Trong giai đoạn đầu nhiệm kỳ, ông có thể còn chứng kiến các cuộc đình công của công nhân Anh, đồng thời phải cân nhắc có nên cắt điện khi Nga đang giảm khí đốt bán cho châu Âu.
Một thước đo hoạt động kinh tế được theo dõi sát sao đã giảm xuống mức thấp nhất của 21 tháng trong tháng 10/2022. Công ty chuyên theo dõi dữ liệu S&P Global cho rằng Vương quốc Anh đang trong giai đoạn suy thoái.
Chris Williamson, chuyên gia kinh tế trưởng tại S&P Global Market Intelligence, cho biết bất ổn chính trị và kinh tế gia tăng đã khiến hoạt động kinh doanh giảm với tốc độ chưa từng thấy kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2009, nếu không tính đến những tháng bế tắc do đại dịch.
Trong khi đó, Carl Emmerson, Phó giám đốc Viện Nghiên cứu Tài khóa, cho biết trọng tâm chính của tân Thủ tướng và Bộ trưởng Tài chính là trách nhiệm tài chính. Đất nước cần một kế hoạch đáng tin cậy để đảm bảo rằng nợ chính phủ có thể giảm trong trung hạn.
GDP của Anh đã giảm 0,3% trong tháng 8/2022, sau khi chỉ tăng 0,1% trong tháng 7/2022.
Một báo cáo của chính phủ công bố ngày 21/10 cho thấy doanh số bán lẻ đã giảm 1,4% trong tháng 9/2022, mức giảm tồi tệ hơn dự kiến, và niềm tin của người tiêu dùng đang ở gần mức tồi tệ nhất được ghi nhận khi lạm phát quay trở lại mức cao nhất trong 40 năm.
Dean Turner, một nhà kinh tế học tại UBS Wealth Management, đã gọi triển vọng chi tiêu là “khá tồi tệ.” Câu hỏi đặt ra hiện nay là sự sụt giảm này sẽ kéo dài trong bao lâu và nó có tác động sâu sắc đến mức nào.
Bức tranh về tình hình tài chính của Vương quốc Anh cũng trở nên ảm đảm hơn sau số liệu công bố ngày 21/10 cho thấy chính phủ nước này đã vay ròng 20 tỷ bảng Anh (22 tỷ USD) trong tháng 9/2022, nhiều hơn 5,2 tỷ bảng Anh (5,7 tỷ USD) so với dự kiến của cơ quan giám sát tài chính của quốc gia.
Ruth Gregory, nhà kinh tế học tại Capital Economics, nhận định doanh số bán lẻ yếu kém và chính phủ đi vay nhiều sẽ khiến nhiệm vụ sắp tới của tân Thủ tướng thêm khó khăn. Ông ấy sẽ phải đưa nền kinh tế đi qua cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt, khủng hoảng vay nợ và khủng hoảng niềm tin.
Cái giá của sự bất ổn
Các nhà đầu tư và nhà kinh tế kỳ vọng kế hoạch kinh tế cải tiến do Bộ trưởng Tài chính đương nhiệm Jeremy Hunt vạch ra sẽ vẫn còn nguyên vẹn.
Tuần trước, Bộ trưởng Hunt đã thông báo về việc đảo ngược gần như tất cả các khoản cắt giảm thuế trong “kế hoạch tăng trưởng” ban đầu của bà Truss, vốn đã bị các nhà đầu tư từ chối.
Trích dẫn cam kết mới nhất trong việc kiểm soát các khoản nợ của đất nước, ông Hunt cho biết chính phủ sẽ chỉ giới hạn giá năng lượng trên toàn cầu cho đến tháng 4/2023. Những hỗ trợ sau đó sẽ khiến người nộp thuế phải trả “ít hơn đáng kể so với kế hoạch.”
James Athey, giám đốc đầu tư tại Abrdn, một nhà quản lý tài sản, cho biết điều đó có thể giúp giữ cho thị trường tài chính trong tầm kiểm soát, mặc dù sự đảm bảo chắc chắn và chi tiết hơn về kế hoạch ngân sách sẽ được hoan nghênh hơn nữa trong bối cảnh thị trường trái phiếu trên thế giới đang có dấu hiệu căng thẳng.
Bên cạnh đó, động thái tiếp theo của BoE ra sao cũng chưa rõ ràng. Phó Thống đốc BoE phụ trách chính sách tiền tệ, Ben Broadbent, ngày 20/10 cảnh báo các nhà đầu tư có thể đã đi trước trong việc dự kiến lãi suất tăng giữa bối cảnh bất ổn gần đây.
Trong một phát biểu, ông Broadbent cho biết liệu lãi suất chính thức có tăng nhiều như các thị trường tài chính dự liệu hiện nay hay không vẫn còn đang bỏ ngỏ.
BoE dự kiến sẽ rất khó khăn trong các cuộc họp tháng 11 và tháng 12/2022. Nếu nền kinh tế tăng trưởng chậm lại trong năm 2023, thì nó sẽ kéo mọi thứ đi ngược lại.
Điều đó nói lên rằng, nếu chính phủ rút một số hỗ trợ cho các hóa đơn năng lượng vào tháng 4/2023, điều đó có thể làm gia hạn áp lực lạm phát, một lần nữa làm phức tạp các tính toán.
Ông Tuner bày tỏ ông không biết giá năng lượng sẽ như thế nào vào tháng 4/2023, do đó ông không biết tác động đối với ngân sách hộ gia đình sẽ như thế nào. Điều đó khiến các nhà đầu tư phải phỏng đoán lâu hơn và các nhà kinh tế đang chờ đợi để điều chỉnh lại dự báo của mình.
