Đề xuất tăng trợ cấp thất nghiệp được đưa ra trong bối cảnh quốc hội xem xét dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) dự kiến thông qua vào tháng 5/2025. Theo đó, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã đề nghị nâng mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hằng tháng từ 60% lên 75% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp. Đề xuất này được nhiều chuyên gia an sinh xã hội ủng hộ.
Trợ cấp thất nghiệp là một trong các chế độ bảo hiểm thất nghiệp, nhằm bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi bị mất việc làm, hỗ trợ người lao động học nghề, duy trì việc làm, tìm việc làm. Mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hiện nay được quy định bằng 60% bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của 6 tháng liền kề trước khi người lao động thôi việc. Mức trợ cấp tối đa không quá 5 lần mức lương tối thiểu vùng. Người lao động cứ đóng đủ 12 tháng đến đủ 36 tháng thì được hưởng 3 tháng trợ cấp thất nghiệp, sau đó, cứ đóng đủ thêm 12 tháng thì được hưởng thêm 1 tháng trợ cấp thất nghiệp nhưng tối đa không quá 12 tháng. Khi người lao động đang đi làm, tham gia lao động sản xuất thì tiền lương là nguồn thu nhập chính để họ đảm bảo các nhu cầu sống cơ bản cũng như tích lũy cho tương lai, gia đình. Khi mất việc làm, lâm vào tình trạng thất nghiệp thì trợ cấp thất nghiệp trở thành nguồn thu nhập chủ đạo của họ.
Nhiều ý kiến cho rằng, chính sách hưởng BHTN 60% chưa thể đảm bảo mức sống tối thiểu cho chính người lao động, chưa nói tới các chi phí sinh hoạt khi người lao động là trụ cột trong gia đình đặc biệt trong trong lúc giá cả leo thang như hiện nay. Thực tế hiện nay hầu hết các doanh nghiệp triển áp mức lương tối thiểu vùng - khoảng 4 triệu đồng/ tháng để đóng BHTN cho người lao động. Như vậy, mức trợ cấp 60% chỉ tương đương khoảng 2,5 triệu đồng/ tháng. Trong khi đó theo thống kê của công đoàn, chi tiêu bình quân của gia đình lao động vào giữa năm 2023 khoảng 11,7 triệu đồng/tháng. Mức trợ cấp như trên là quá thấp so với chi phí sinh hoạt thực tế của một hộ gia đình người lao động.
Trợ cấp thất nghiệp nhằm giúp người lao động duy trì cuộc sống trong thời gian chưa tìm được việc mới, sớm trở lại với thị trường lao động. Mức trợ cấp quá thấp chưa đủ giúp người lao động trả cho các chi phí cơ bản của họ và gia đình như thực phẩm, nhà ở, y tế, giáo dục. Nhiều người vì thế đã đưa ra lựa chọn là rút bảo hiểm xã hội một lần.
Xem xét nâng cao trần khung hưởng trợ cấp thất nghiệp và cải thiện chính sách hỗ trợ giúp người lao động có thể cải thiện trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, phát triển việc làm và cuộc sống bền vững. Song song, cần đẩy mạnh kiểm tra, giám sát doanh nghiệp trong việc kê khai mức đóng BHXH, BHTN để hạn chế tình trạng mức đóng thấp hơn nhiều so với lương, thu nhập thực tế; Xử lý nghiêm đối với các trường hợp trốn đóng, gian lận bảo hiểm.
