Vượt sóng thuế quan, tăng trưởng vẫn bền bỉ
Nhìn lại kinh tế Việt Nam năm 2025, trong bài nhận định mới nhất, ông Vũ Bình Minh, CFA, Giám đốc Kinh doanh vốn và tiền tệ, Khối Thị trường vốn và Dịch vụ Chứng khoán, HSBC Việt Nam đánh giá 2025 tiếp tục là một năm Việt Nam đạt được hầu hết những mục tiêu kinh tế vĩ mô đặt ra từ đầu năm – từ tăng trưởng kinh tế, đến kiểm soát lạm phát, cùng hàng loạt các chỉ tiêu khác.
Ông Minh nhắc lại thời điểm tháng 4 năm nay, khi Tổng thống Donald Trump công bố con số thuế quan gây sốc cả thế giới, không một ai có thể nghĩ tới triển vọng kinh tế tươi sáng cho cả năm 2025.
Theo chuyên gia HSBC, bức tranh kinh tế vĩ mô năm 2025 của Việt Nam có thể chia làm hai giai đoạn chính, với câu chuyện thuế quan là bước ngoặt. Trước đó, Việt Nam khởi đầu 2025 trong sự lạc quan với rất nhiều kỳ vọng sẽ nối tiếp thành công của năm 2024. Tuy nhiên, thuế quan đã trở thành chủ đề được bàn tán nhiều nhất trong quý I khi Việt Nam, quốc gia có thặng dư thương mại song phương lớn thứ ba với Mỹ, được xem là nước có rủi ro thuế quan cao nhất trong ASEAN. Cơn bão thuế quan đã gây chấn động thị trường, khi Việt Nam phải đối mặt với mức thuế 46%.
Sau nhiều vòng đàm phán, Việt Nam hiện ở nhóm các nước đang phát triển khác trong ASEAN với mức thuế 19 - 20%. Mặc dù kết quả của các vòng đàm phán còn chưa ngã ngũ, tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam vẫn đã và đang cho thấy những con số ấn tượng, trong bối cảnh các nhà xuất khẩu đẩy mạnh vận chuyển hàng hoá trước khi thuế quan có hiệu lực và tác động của nó vẫn chưa hoàn toàn suy giảm ngay cả tới những tháng gần đây.
Tại thời điểm công bố mức thuế quan đặc biệt cao mà chính quyền Tổng thống Trump áp dụng cho Việt Nam, đã có rất nhiều hoài nghi về việc Việt Nam liệu có đạt được những mục tiêu kinh tế đầy tham vọng mà Chính Phủ đặt ra từ đầu năm. Tuy nhiên, các dữ liệu kinh tế vĩ mô đã cho thấy đà tăng trưởng GDP đầy ấn tượng trong quý II và quý III năm nay, với quý sau cao hơn quý trước. Bất chấp môi trường thương mại có nhiều thay đổi khó lường, chỉ số sản xuất công nghiệp quý ba (IIP) vẫn tăng 10% so với cùng kỳ năm trước.
Không những thế, tăng trưởng còn diễn ra ở diện rộng. Ngành dịch vụ ghi nhận hiệu quả hoạt động mạnh mẽ, nhờ sự tăng trưởng tốt trong các dịch vụ thương mại cũng như các ngành liên quan đến du lịch. Doanh số bán lẻ cũng cho thấy những cải thiện đáng kể với mức tăng 12% so với cùng kỳ năm ngoái trong quý III. Trong khi đó, các ngành liên quan đến du lịch, bao gồm vận tải và lưu trú, cũng đang chứng kiến sự bùng nổ liên tục khi lượng khách du lịch quay trở lại tương đương 120% so với mức năm 2019, dẫn đầu trong nhóm các quốc gia ASEAN.
Với bức tranh thương mại, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa tiếp tục bùng nổ với cả xuất khẩu và nhập khẩu đều đạt mức tăng trưởng gần 20% so với cùng kỳ năm trước. Thêm vào đó, thặng dư thương mại mà Việt Nam duy trì được, đã tăng hơn gấp đôi lên 3 tỷ USD trong quý III, so với nửa đầu năm 2025, đưa cán cân thương mại hàng hóa 11 tháng xuất siêu 20,53 tỷ USD.
Dù tốc độ tăng trưởng thương mại có dấu hiệu giảm tốc trong những tháng cuối năm nhưng xuất khẩu điện tử vẫn duy trì được đà tăng trưởng mạnh mẽ, các sản phẩm điện tử đã vượt qua ngành sản xuất công nghiệp nhẹ để trở thành mặt hàng xuất khẩu hàng đầu sang thị trường Mỹ.
Đặc biệt, Việt Nam đang ngày càng trở nên quan trọng trong chuỗi sản xuất chip xử lý – một phân khúc có giá trị gia tăng cao hơn so với chỉ lắp ráp điện tử đơn thuần. Từ đầu năm 2025, điện tử đã vượt dệt may và các ngành công nghiệp nhẹ để trở thành nhóm hàng xuất khẩu lớn nhất sang Mỹ. Việt Nam ngày càng giữ vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng điện tử và bán dẫn, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ – Trung tái leo thang.
Song song với đó, dòng vốn FDI vẫn duy trì tích cực. Tổng vốn FDI đăng ký 11 tháng đạt gần 33,7 tỷ USD – mức cao nhất trong 5 năm gần đây, trong khi vốn thực hiện đạt khoảng 23,6 tỷ USD. Đáng chú ý, FDI từ Trung Quốc và Mỹ tăng mạnh, bù đắp cho sự sụt giảm từ một số đối tác truyền thống khác.
Tìm điểm tựa mới cho năm 2026
Bên cạnh tăng trưởng bền bỉ, ông Vũ Bình Minh cho rằng bức tranh vĩ mô không chỉ có riêng màu hồng. "Thị trường tài chính tiền tệ năm 2025 đã trải qua 12 tháng đầy biến động, với rất nhiều cơn gió ngược“, ông Minh nhận định.
Theo đó, mặt bằng lãi suất liên ngân hàng đã được duy trì ổn định trong phần lớn thời gian của nửa đầu năm nay nhờ vào Ngân hàng Nhà Nước (NHNN) điều hành chính sách tiền tệ theo hướng linh hoạt, ổn định nhằm thúc đẩy tăng trưởng tín dụng và kích thích kinh tế trong bối cảnh Việt Nam chịu nhiều rủi ro về thuế quan. Tuy nhiên, tiến gần tới những tháng cuối năm, mặt bằng lãi suất VND đã chứng kiến áp lực tăng cao và nhanh, tiệm cận mức cao nhất trong vòng 3 năm trở lại đây trong bối cảnh nhu cầu tín dụng có xu hướng tăng mạnh theo chu kỳ mùa vụ.
Bên cạnh đó, lạm phát cũng là một vấn đề đáng chú ý. Đà tăng trưởng lạm phát tháng 11 đã tăng 0,5% so với tháng trước, tương đương với mức tăng 3,58% so với cùng kỳ năm trước. Mặc dù vậy, mặt bằng lạm phát vẫn thấp hơn nhiều so với mức chỉ tiêu lạm phát 4,5 - 5% mà Quốc hội đã thông qua.
Đứng trước những yếu tố co-kéo, chuyên gia HSBC dự báo NHNN sẽ tiếp tục giữ ổn định mức lãi suất điều hành. Trong bối cảnh mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm sau đề ra ở mức cao, trong khi lạm phát được duy trì ở dưới mục tiêu, điều này cho phép mặt bằng lãi suất bình quân liên ngân hàng VND quay về xu hướng ổn định hơn trong thời gian tới. Lãi suất điều hành do đó nhiều khả năng không cần thay đổi nếu các chỉ số kinh tế chính được giữ vững.
Trong khi đó, hoạt động cho vay cầm cố giấy tờ có giá (OMO) cũng như các công cụ chính sách mới như hoán đổi tiền tệ tiếp tục đóng vai trò chủ đạo trong dẫn dặt thị trường tiền tệ, giúp kiểm soát thanh khoản và định hướng kỳ vọng lãi suất. Đây được đánh giá là điểm tích cực, phản ánh bước chuyển sang điều hành thị trường mở hiệu quả, linh hoạt hơn.
Về cặp tỷ giá USD-VND, ông Minh cho biết VND đã mất giá khoảng 3,5% so với USD tính chung từ đầu năm đến nay. Điều này đặt ra rất nhiều thách thức cho cả nhà đầu tư, những thành viên tham gia thị trường cũng như cơ quan điều hành. Tuy nhiên, kể từ tháng 9, nhờ chính sách điều hành ngoại hối chủ động, linh hoạt của NHNN, tỷ giá đã ổn định hơn.
Nhìn sang 2026, theo ông Minh nhu cầu ngoại hối mang tính cơ cấu vẫn sẽ hiện diện, tuy nhiên mức độ tăng của tỷ giá USD-VND dự kiến sẽ nhỏ hơn so với hai năm gần đây, trong bối cảnh khác biệt về chính sách điều hành dần thu hẹp khi Fed gần như loại bỏ khả năng tăng lãi suất điều hành vào năm sau, cộng thêm giai đoạn bất ổn về thuế quan đã qua.
Tựu trung lại, chuyên gia của HSBC cho rằng dù các diễn biến của năm 2026 là rất khó dự đoán tại thời điểm này, nhưng các chỉ số như PMI cũng góp phần hé lộ một số triển vọng đáng khích lệ. “Chỉ số PMI tổng thể vẫn duy trì ở mức mở rộng 53,8 trong tháng 11. Đặc biệt, đơn đặt hàng xuất khẩu mới đã tăng trưởng với tốc độ nhanh hơn trong tháng thứ hai liên tiếp”, ông Minh phân tích.
Cùng với đó, thời gian qua, Việt Nam đã tập trung đẩy mạnh đầu tư công, đặc biệt vào cơ sở hạ tầng trọng điểm. Chi tiêu công cho cơ sở hạ tầng chiếm khoảng 6-7% GDP, cao hơn nhiều so với các nước trong khu vực. Đây đã và đang là động lực quan trọng hỗ trợ đà tăng trưởng kinh tế.
“Khi những bất ổn bên ngoài gia tăng với rủi ro thương mại toàn cầu luôn hiện diện, việc tiếp tục tập trung đẩy mạnh đầu tư công sẽ là một trụ cột quan trọng đẩy mạnh tăng trưởng. Điều này đặc biệt ý nghĩa trong bối cảnh dư địa cho chính sách tiền tệ hạn chế, ở phía ngược lại, dư địa về chính sách tài khoá còn tương đối rộng mở khi tỷ lệ nợ công trên GDP của Việt Nam là thấp nhất trong số các nước ASEAN”, ông Minh nhấn mạnh.
Về triển vọng thương mại, đa dạng hóa thương mại đã trở thành một chiến lược quan trọng trong bối cảnh bất ổn về thuế quan từ Mỹ. Mặc dù Mỹ vẫn duy trì là điểm đến xuất khẩu hàng đầu, Việt Nam đang đẩy nhanh nỗ lực theo đuổi các cơ hội thương mại dài hạn như tăng cường xuất khẩu sang Khối Liên Minh châu Âu (EU). Ngoài ra, Việt Nam đã và đang ký một loạt các hiệp định thương mại, cũng như nâng cấp quan hệ với các quốc gia, cho thấy tiềm năng của việc đa dạng hoá thương mại là rất lớn.
Về thị trường tài chính, vị chuyên gia lưu ý mặc dù Việt Nam đã có một năm tương đối thành công trong kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, song thị trường ngoại tệ và tỷ giá VND vẫn chịu tác động từ các diễn biến phức tạp, khó lường của thị trường quốc tế. Do đó, trong một số giai đoạn, rủi ro vẫn có thể đến từ biến số bên ngoài khiến cân đối cung cầu ngoại tệ trong nước chịu sức ép tạm thời.
Tuy nhiên, chính sách điều hành tiền tệ chủ động, linh hoạt của NHNN tiếp tục sẽ tiếp tục tạo điều kiện cho thị trường vận động trong biên độ ổn định.
Đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, cần tiếp tục chủ động trong hoạt động phòng vệ rủi ro tỷ giá, rủi ro lãi suất nhằm đảm bảo kết quả kinh doanh không bị ảnh hưởng.
“2026 sẽ tiếp tục là một năm Việt Nam đứng trước nhiều thách thức, nhưng cũng không thiếu những cơ hội. Việc tìm được điểm cân bằng sẽ giúp đưa quốc gia bước vào một kỷ nguyên mới vững mạnh hơn”, chuyên gia HSBC kết luận.
.jpeg)
