Hàng tồn kho tại các nhà cung cấp chất bán dẫn hàng đầu thế giới như Intel, TSMC và Micron tăng vọt, thể hiện qua báo cáo tài chính quý 3/2022. Việc thiếu hụt nguồn cung ứng chất bán dẫn toàn cầu đã thực sự chấm dứt sau hơn 2 năm. Đây là nguyên liệu chính để sản xuất chip bán dẫn - một thiết bị không thể thiếu trong hầu hết các vật dụng điện tử như điện thoại, ô tô, đồ gia dụng…
Nhu cầu mua máy tính để làm việc từ xa không còn, áp lực lạm phát cũng khiến người tiêu dùng chùn tay mua sắm điện thoại thông minh hay đồ gia dụng.
Thậm chí nhu cầu sử dụng chip cho trung tâm dữ liệu và smartphone cao cấp, dù hiện tại còn mạnh, cũng có xu hướng yếu dần.
Lợi nhuận các hãng chip suy giảm
“Nhu cầu chững lại đột ngột và rõ ràng đã vượt quá dự báo ban đầu của chúng tôi và hiện đang có tác động lên toàn ngành sản xuất chất bán dẫn trên chuỗi cung ứng đồ điện tử”, CEO của Intel Pat Gelsinger cho biết.
Trong quý 3, lợi nhuận ròng của Intel giảm 85% so với một năm trước đó.
Samsung Electronics cũng thông báo lợi nhuận hoạt động trong mảng bán dẫn sụt giảm 49% so với cùng kỳ.
Những công ty chuyên về chip nhớ còn thiệt hại nhiều hơn so với công ty sản xuất bộ vi xử lý như Intel hay hàng điện tử như Samsung. Công ty Mỹ Western Digital báo cáo lợi nhuận ròng giảm tới 96%.
Thậm chí hãng bán dẫn Đài Loan TSMC, dù có lợi nhuận ròng tăng 80% trong quý này nhờ gần như độc quyền cung ứng loại chip 5-nanomet cao cấp, cũng cho biết nhu cầu cho một loại chip khác (7-nanomet) đã giảm nhẹ. C. C. Wei, CEO của TSMC dự đoán khách hàng sẽ đặt mua ít lại vào khoảng nửa đầu năm 2023.
Khó khăn của chuỗi cung ứng
Năm 2020, nhu cầu tiêu dùng đồ điện tử tăng đột biến, cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung và đứt gãy chuỗi cung ứng do đại dịch COVID-19 khiến mức độ thiếu hụt nguồn cung chất bán dẫn bị khuếch đại lên nhiều lần.
Rào cản trong việc gia nhập hay mở rộng sản xuất bán dẫn bao gồm: chi phí đầu tư ban đầu hàng tỷ USD; mất khoảng 2 năm để xây dựng, lắp đặt và đưa vào vận hành một nhà máy đúc chip, trong khi các sản phẩm chip lại nhanh lỗi thời.
Chính hai áp lực trên đã tạo ra hiệu ứng Bullwhip (hay còn gọi là hiệu ứng cái roi da): thông tin về nhu cầu thị trường đi từ người tiêu dùng, qua nhà bán lẻ, phân phối đến hãng sản xuất và nhà cung ứng bị phóng đại trên chuỗi cung ứng bán dẫn.
Nỗi lo khan hàng khiến các hãng sản xuất xe ô tô và đồ điện tử đặt hàng mạnh vào các quý trước, khiến lượng chip tồn kho bắt đầu dôi dư. Khi nhu cầu tiêu thụ giảm, họ bắt đầu đặt mua chip ít lại trong quý 3.
Hãng xe hơi Toyota, dù cho biết vẫn thiếu chip để sản xuất một số linh kiện, nhưng nhìn chung tình hình thiếu hụt đã qua đi.
Ở cuối “chiếc roi da”, các hãng sản xuất chip đang phải điều chỉnh lại sản lượng. Hãng chip TSMC cân nhắc ngừng đầu tư xây dựng một nhà máy mới ở Nhật Bản, do giảm lượng tiêu thụ, một phần vì lệnh cấm xuất hàng cho Trung Quốc, theo WSJ.
Ảnh minh hoạ: Hiệu ứng Bullwhip phản ánh nhu cầu tiêu dùng bị bóp méo trên chuỗi cung ứng bán dẫn.
Tăng trưởng ngành bán dẫn bắt đầu chậm lại
Theo dữ liệu của công ty nghiên cứu thị trường bán dẫn WSTS, tháng 7 năm nay, doanh thu chip bán dẫn toàn cầu lần đầu tiên giảm 2% so với cùng kỳ, sau hơn hai năm tăng liên tục. Đến tháng 8, con số sụt giảm là 4%.
WSTS dự báo thị trường bán dẫn sẽ tăng trưởng chậm lại, chỉ còn 13,9% trong năm nay và 4,6% cho năm sau.
Hãng nghiên cứu Omdia của Anh thậm chí còn dự báo tình hình tồi tệ hơn, thị trường chất bán dẫn có thể giảm 0,2% trong năm 2023.
“Lượng đặt hàng dự trữ chip giảm chưa từng thấy”, CEO Sanjay Mehrotra của Micron cho biết. Nhu cầu tiêu thụ giảm, khiến các công ty công nghệ và điện tử tiêu dùng đặt mua ít lại. Điều này kéo giá chip xuống thấp.
Theo công ty nghiên cứu thị trường TrendForce, giá loại chip NAND giảm 13-18% trong quý 3 so với cùng kỳ, trong khi DRAM giảm từ 10-15%. Chip DRAM dự kiến còn giảm mạnh hơn trong quý sau.
NAND là loại chip nhớ không cần nguồn điện để duy trì dữ liệu, có tốc độ đọc ghi nhanh chóng và độ bền cao, được dùng để làm ổ cứng, thẻ nhớ USB. Trong khi đó, DRAM là loại chip nhớ động, cần đến nguồn điện, áp dụng phổ biến làm bộ nhớ chính trong máy tính và card đồ họa.
Thị trường cho các thiết bị sản xuất chip cũng thu hẹp lại, khi Mỹ cấm các hãng dùng công nghệ bản quyền Mỹ bán sang Trung Quốc - thị trường tiêu thụ hàng đầu thế giới về các sản phẩm máy quang khắc - loại máy dùng trong sản xuất chip bán dẫn.
Hãng sản xuất máy quang khắc Hà Lan ASML hồi tháng 10 đã yêu cầu nhân viên quốc tịch Mỹ ngừng cung cấp dịch vụ cho khách hàng Trung Quốc.
Tồi tệ hơn, vì ngành công nghiệp bán dẫn luôn được coi là chỉ báo sớm cho nền kinh tế thế giới, xu hướng suy giảm của ngành cho thấy kinh tế toàn cầu đang bắt đầu bước vào suy thoái.