Tờ The Atlantic mở đầu bài viết nhận định rằng, sự bùng nổ kịch tính, đa chiều của Meta; Vụ ồn ào tại Twitter của Elon Musk; Cuộc nổi dậy của giới lao động chống lại Amazon đều là những sự kiện cho thấy một năm thảm khốc bất thường đối với các công ty công nghệ lớn nhất của Mỹ.
Những gã khổng lồ công nghệ vốn đã định hình cuộc sống của mọi người, cả online và offline, trong suốt thế kỷ 21 cuối cùng đã… bị quật ngã. Amazon, Alphabet, Microsoft, Meta và Apple đều chứng kiến vốn hóa giảm, có công ty giảm ở mức chóng mặt. Nhiều doanh nghiệp phải cắt giảm lượng lao động khiến ít nhất 120.000 công nhân công nghệ bị mất việc làm trong năm nay. Huyền thoại về các nhà sáng lập thiên tài, thứ đã giúp những người khổng lồ này khỏi quá nhiều lời chỉ trích trong một thời gian dài, đã bị lật tẩy.
Các công ty này, được thành lập với lời hứa kết nối thế giới, suy nghĩ khác biệt, cung cấp thông tin miễn phí cho tất cả mọi người, dân chủ hóa công nghệ. Tuy nhiên, họ đã dành phần lớn thời gian trong thập kỷ qua để thực hiện các động thái nhằm cố gắng phát triển ngày càng lớn hơn trong lịch sử - coi trọng lợi nhuận hơn sự an toàn, mở rộng thị trường hơn là tính toàn vẹn của sản phẩm và tìm kiếm đặc lợi hơn là đổi mới. Tất cả đều ở quy mô, tốc độ và tác động lớn hơn nhiều. Giờ đây, với nhiều yếu tố thay đổi, Thung lũng Silicon có vẻ như cuối cùng cũng sắp đạt đến giới hạn của nó.
Tờ Atlantic đó là nghịch lý không thể xảy ra của gã khổng lồ công nghệ hiện đại. Một số công ty mạnh nhất, có lợi nhuận và mở rộng nhất trong lịch sử nhân loại - ít nhất là trên danh nghĩa có liên quan đến sự đổi mới trên diện rộng nhưng giờ đang bị mắc kẹt. Họ hoàn toàn thất bại trong việc tạo ra tương lai do chính họ quảng cáo từ lâu, hoặc thậm chí là duy trì các phiên bản mà họ có thể tập hợp được.
Sau khi đã mở rộng quy mô lớn, họ không thể hoặc không muốn quản lý các cộng đồng kỹ thuật số mà mình đã xây dựng. Việc phát triển sản phẩm bị giậm chân tại chỗ và tăng cường sao chép hoặc mua lại các đối thủ cạnh tranh nhỏ hơn. Các cuộc điều tra chống độc quyền bắt đầu nổ ra.
Cách các công ty này phản ứng với kỷ nguyên mới đầy khó khăn này sẽ có những tác động lớn. Đây là lý do tại sao trong suốt năm 2022, các công ty đã giới thiệu một loạt các dự án thực tế ảo và thực tế tăng cường cũng như các khái niệm “siêu ngược”.
Ví dụ rõ ràng nhất về vũng lầy của công nghệ là Twitter. Từ việc thổi phồng, mua công ty với giá gấp đôi như một trò đùa cho đến nhiệm kỳ thảm khốc của Musk với tư cách là Giám đốc điều hành. Đến tháng 11, Musk đã cắt giảm một nửa số nhân viên và khôi phục tài khoản một số người dùng bị cấm gây tranh cãi nhất bao gồm cả cựu Tổng thống Donald Trump. Nhiều người dùng nổi bật đã gửi tweet chia tay mạng xã hội này.
Bây giờ, vào cuối năm, trong bối cảnh các vụ kiện, khả năng vi phạm luật của Ủy ban Thương mại Liên bang và Liên minh Châu Âu, đội ngũ nhân viên teo tóp và hàng đống hóa đơn chưa thanh toán, tương lai của Twitter đang bị đặt dấu hỏi rất nhiều.
Nhưng phải thừa nhận rằng trước khi Musk tiếp quản, nền tảng này đã ở trong tình trạng ngừng phát triển trong một thời gian dài. Mạng xã hội này đã phải vật lộn để thêm người dùng và loại bỏ nội dung độc hại, tài khoản lạm dụng và thông tin sai lệch khỏi nền tảng của nó. Twitter chỉ phổ biến đối với một nhóm nhỏ người - đặc biệt là các diễn viên hài, nhà báo và chính trị gia nhưng không mang lại lợi nhuận kể từ năm 2019 và thậm chí sau đó, việc mang lại lợi nhuận là một điều rất hiếm. Công ty này đã lỗ 8 trong 10 năm qua.
Tại một công ty khác, Giám đốc điều hành của Meta, Mark Zuckerberg, rõ ràng đã trở nên vỡ mộng với thực tế đến mức ông ấy quyết định thử phát minh ra một vũ trụ mới và đẩy tất cả chúng ta vào đó 0 - metaverse (vũ trụ ảo). Bước đột phá lớn của Meta, sau một năm và 15 tỷ USD đã chi để cố gắng xây dựng metaverse, là giờ đây các hình đại diện hoạt hình pixel của họ đã có các phần phụ pixel.
Tuy nhiên, sự chế giễu với metaverse dường như đang đánh lạc hướng chúng ta khỏi thực tế là tốc độ tăng trưởng người dùng của Facebook đã bị chậm lại, rằng nền tảng này đang mất dần vị thế trước TikTok, và nó đang sa lầy vào những tranh cãi và vấn đề kiểm duyệt. Mỗi ngày trôi qua, những khát vọng đa chiều của Facebook trông giống như một ảo mộng, một nỗ lực trốn thoát của một CEO đang bị bao vây vào một thế giới ảo 3D, nơi anh ta có thể bỏ lại phía sau sự đau khổ của phiên bản 2D buồn tẻ của mình.
Công ty đã mất hàng trăm tỷ USD giá trị trong năm nay, sa thải hơn 11.000 người, tương đương 13% nhân viên của mình vào tháng 11.
Mọi chuyện không chỉ tồi tệ với các công ty mạng xã hội.
Vào tháng 9, khi Apple tổ chức sự kiện ra mắt iPhone hàng năm, rất ít người ngạc nhiên khi các mẫu mới nhất của họ gần giống với hàng chục mẫu trước đây. Và chỉ vài tuần trước đó, có tin tức cho biết Bộ Tư pháp đang xem xét một vụ kiện chống độc quyền sâu rộng chống lại Apple vì các hành vi phản cạnh tranh. Khi số liệu doanh số iPhone khổng lồ giảm xuống và hoạt động kinh doanh của họ trở nên dè dặt hơn - hãng đã không ra mắt một dòng sản phẩm mới có ý nghĩa văn hóa nào kể từ AirPods năm 2016. Apple đã bắt đầu chuyển sang mảng quảng cáo.
Vào mùa hè, Apple bắt đầu cho phép các công ty mua quảng cáo trên trang nhất của App Store. Vào tháng 10, các báo cáo cho thấy Apple cũng đang tìm hiểu việc áp dụng quảng cáo cho dịch vụ TV+ của mình. “Apple hiện là một công ty quảng cáo”, Wired tuyên bố. Trong khi đó, công ty đang thu hút nhiều hơn từ các nhà phát triển dựa vào App Store, thu về mức tỷ suất lợi nhuận vào năm 2019 được cho là con số đáng kinh ngạc tới 78%.
Ở một chiến tuyến khác, Google tiếp tục là công ty quảng cáo lớn nhất thế giới và thu về gần 60% doanh thu từ mảng tìm kiếm. Họ kiếm tiền từ quảng cáo YouTube và kinh doanh trên nền tảng đám mây, nhưng các nguyên tắc cơ bản của họ vẫn giống như một thập kỷ trước. Tuy nhiên, khi Google củng cố thế độc quyền của mình, chất lượng của sản phẩm tìm kiếm hàng đầu của họ đã trở nên tồi tệ hơn. Trong khi đó, YouTube đang đối mặt với nhiều vũng lầy chính sách giống như Facebook và Twitter, đặc biệt là khi kiểm duyệt nội dung.
Giống như Apple, với tư cách là sản phẩm cốt lõi – mảng tìm kiếm - đã chứng kiến doanh thu chững lại trong một thời gian. Họ đã nỗ lực hết mình để đảm bảo rằng vẫn thống trị thị trường quảng cáo kỹ thuật số và hướng xa hơn cả trong cửa hàng ứng dụng Google Play và trong việc mở rộng hoạt động kinh doanh điện toán đám mây.
Bản thân Amazon kiếm được phần lớn lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh điện toán đám mây Amazon Web Services. Bất chấp quy mô khổng lồ và dấu ấn thương mại điện tử của Amazon, tỷ suất lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh bán lẻ rất thấp – thậm chí quý trước, công ty còn ghi nhận một khoản lỗ.
Amazon đã mở rộng không ngừng nhờ vào lợi nhuận của AWS, giá tiêu dùng thấp và lương công nhân ở mức thấp. Giờ đây, khi ngày càng có nhiều công nhân trên toàn quốc nổi dậy, công ty đang gặp nguy hiểm. Vào tháng 11, để đáp lại khiếu nại của Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia, một tòa án liên bang đã ra lệnh cho Amazon ngừng và hủy bỏ hành vi “sa thải nhân viên vì các hoạt động được bảo vệ”.
Ngoài ra, một số dự án và sản phẩm nổi tiếng nhất của Amazon trong năm vừa qua đã chịu thất bại thảm hại. Và kết quả là công ty bắt đầu cắt giảm hàng nghìn việc làm vào mùa thu vừa qua. Thậm chí, Giám đốc điều hành của Amazon đã thông báo rằng sẽ có nhiều đợt cắt giảm việc làm hơn vào năm 2023.
Tất cả những thực tế đang diễn ra kể trên cho thấy một kết quả nghiệt ngã đối với Internet - nơi mà các khả năng từng được cho là vô tận và nơi người dùng được hứa hẹn về vô số khả năng để thỏa sức sáng tạo, xây dựng cộng đồng vững mạnh ngay cả khi họ không thể làm như vậy trong thế giới thực.
Tất nhiên, Big Tech chưa bao giờ khẳng định các mô hình kinh doanh của mình về việc cho phép bất kỳ điều gì trong số đó. Thay vào đó, tham vọng của các công ty luôn tập trung vào việc trở thành công ty lớn nhất: Có nhiều người dùng nhất, bán được nhiều thiết bị nhất, thu hút nhiều người nhất vào khu vườn và hệ sinh thái bao quanh của họ.
Musk đã từng là nguồn cảm hứng thực sự cho bộ phim điện ảnh Iron Man: Nhiều người tin rằng ông là một siêu anh hùng có khả năng tạo ra ô tô điện, phóng tên lửa lên sao Hỏa và mang đến tương lai cho tất cả chúng ta. Giờ đây, ông là hình đại diện cho sự hung hăng của Big Tech trong những năm 2020: Giàu có và quyền lực khó tin nhưng cũng chìm trong bùn lầy, khuếch đại tính độc hại và bất hòa, đồng thời có nguy cơ rõ ràng bước vào thời kỳ suy thoái kéo dài.
Hoặc lấy trường hợp của Elizabeth Holmes, người có công ty khởi nghiệp kỳ lân Theranos từng là con cưng của Thung lũng Silicon. Cô này cũng chính là người vừa bị kết án hơn 11 năm tù vào tháng 11 vì lừa gạt các nhà đầu tư rót tiền vào 1 công nghệ chưa bao giờ hoạt động. Hoặc Sam Bankman-Fried, nhà tiên tri tiền số đầu tiên và là người đã hứa sẽ giúp mở ra thời đại tiền số mới với sàn giao dịch FTX. Anh đã kết thúc năm 2022 với việc bị phá sản, ngập nợ và bị buộc nhiều tội danh gian lận. Khách hàng có thể không bao giờ lấy lại được số tiền mà họ đã ủy thác cho sàn giao dịch bị sập của Bankman-Fried.