RCEP có thể giúp thu nhập thực tế từ thương mại của Việt Nam, Thái Lan, Malaysia tăng mạnh?

RCEP có thể sẽ mang lại cú hích năng suất lớn nhất cho các nền kinh tế như Thái Lan, Việt Nam và Malaysia.
Ảnh: BrinkNews
Ảnh: BrinkNews

Mới đây, ngân hàng HSBC đã công bố báo cáo nhìn nhận lại những tác động của Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) lên kinh tế và thương mại khu vực châu Á.

Hiệp định RCEP chính là cứu cánh

Từ những tắc nghẽn kéo dài trong chuỗi cung ứng cho đến việc nền kinh tế toàn cầu đi xuống, thương mại đang gặp khó trên khắp châu Á. Tuy nhiên, điểm tích cực dài hạn chính là thương mại khu vực đang khởi sắc. Phần lớn là nhờ Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) đã khởi động vào đầu năm nay với sự tham gia của 15 nền kinh tế thành viên tại khu vực châu Á, và sắp tới sẽ có thêm nhiều thành viên mới.

Lợi thế trực tiếp lớn nhất của việc tham gia RCEP là thuế quan đối với hơn 90% hàng hóa sẽ được loại bỏ, trong khi các quy tắc xuất xứ hàng hóa mở rộng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc tìm nguồn cung ứng đầu vào từ trong khối.

Ngoài ra, chương trình toàn diện này sẽ thúc đẩy tăng trưởng trong lĩnh vực đầu tư, sở hữu trí tuệ và thương mại điện tử.

Tiến triển ra sao?

Sau tám tháng thực thi hiệp định RCEP, đã đến lúc xem xét lại xem hiệp định đã hoạt động như thế nào.

HSBC cho rằng một số quốc gia đã tận dụng hiệp định này để tăng cường quan hệ thương mại trong khu vực. Ví dụ, Malaysia (đã phê duyệt hiệp định vào giữa tháng 3) đang làm việc với tỉnh Trùng Khánh của Trung Quốc để xem xét khởi động các dự án đầu tư liên quan đến xe điện (EV). Trong khi đó, nhờ RCEP, Nhật Bản, một trong những nhà sản xuất ô tô lớn nhất ở châu Á, lần đầu tiên tham gia thỏa thuận thương mại với Trung Quốc và Hàn Quốc.

Điều quan trọng là tại thời điểm lạm phát tăng nhanh như hiện nay, các ưu đãi thuế quan sẽ giúp các nhà sản xuất tại các thị trường RCEP có được nguồn cung đầu vào với chi phí thấp hơn, tăng cường khả năng cạnh tranh toàn cầu của họ.

Do đó, hiệp định cũng sẽ là chìa khóa để thúc đẩy dòng vốn FDI vào khu vực, cho dù từ các nền kinh tế thành viên hay từ bên ngoài.

“Động cơ” thương mại mới để hồi sinh các nền kinh tế

Bất chấp những thách thức thương mại trong ngắn hạn, hiệp định này tập trung vào tầm nhìn rộng lớn hơn. ADB ước tính các thị trường bao gồm Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ có xuất khẩu tăng vọt nhất vào năm 2030 vì RCEP là hiệp định thương mại tự do đầu tiên có sự tham gia của cả Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, ba trong số các nền kinh tế kỹ thuật tiên tiến ở Đông Á. Tự do hóa thương mại cũng sẽ tạo ra một cú hích năng suất cho châu Á và thúc đẩy nhiều dòng vốn FDI hơn. Ước tính của Ngân hàng Thế giới cho thấy chỉ riêng “những cú hích” năng suất đã có thể tăng thu nhập thực tế thêm 5% dự kiến vào năm 2035 ở các nền kinh tế như Thái Lan, Việt Nam và Malaysia.

Tám tháng thực hiện RCEP và kết quả đạt được

Kể từ khi có hiệu lực vào đầu năm, một số doanh nghiệp đã nhanh chóng tận dụng lợi thế của hiệp định mới. Ví dụ, bảng 1 cho thấy một số giấy chứng nhận xuất xứ theo RCEP do các cơ quan hải quan Trung Quốc cấp. Trong khi đó, theo Hội đồng Xúc tiến Thương mại Quốc tế Trung Quốc (CCPIT), có 43.600 giấy chứng nhận xuất xứ RCEP được cấp từ tháng 1 đến tháng 5/2022, trị giá đến 2,08 tỷ USD.

Việc áp dụng các ưu đãi thương mại RCEP sẽ gia tăng nếu thỏa thuận tiếp tục được thực thi và tự do hóa thương mại được thực hiện nhiều hơn nữa.

Ngoài việc tận dụng các ưu đãi thuế quan, còn có những lợi ích khác. Đối với Nhật Bản, việc đăng ký tham gia RCEP mang ý nghĩa đây là lần đầu tiên nước này tham gia một hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc. Nhờ RCEP, nhà sản xuất ô tô Trung Quốc Guangxi Auto đã nhanh chóng đạt được thỏa thuận với công ty khởi nghiệp xe điện ASF của Nhật Bản, sản xuất một dòng xe điện thương mại nhỏ ở Trung Quốc để bán tại Nhật Bản.

Hai công ty dự định hợp tác phát triển các nguyên mẫu theo thỏa thuận được ký kết tại Diễn đàn Lãnh đạo Doanh nghiệp RCEP vào đầu năm nay.

Một tuyến đường biển cao tốc giữa Thanh Đảo của Trung Quốc và Osaka của Nhật Bản cũng được khánh thành vào tháng 6/2022, sau khi Thanh Đảo và Dongchen Line Co ký kết một thỏa thuận hợp tác chiến lược khi RCEP có hiệu lực. Trên tuyến đường này, tàu thuyền có thể lên hàng trực tiếp với thiết bị chất hàng (ví dụ: xe tải) và hàng hóa, với hải trình cắt giảm từ hai đến ba ngày xuống chỉ còn 36 giờ.

Diễn biến tiếp theo? Thực thi và mở rộng

Như HSBC đã nhấn mạnh trước đó, RCEP gần đây đã được Indonesia phê duyệt và gần được Philippines phê duyệt, đây là hai trong ba nền kinh tế lớn nhất ASEAN. Myanmar đã phê duyệt thỏa thuận, nhưng New Zealand và Philippines cho biết họ sẽ không công nhận phê duyệt này do tình hình chính trị tại Myanmar.

Ấn Độ đã từ chối tham gia hiệp định, và trong khi cánh cửa vẫn rộng mở cho quốc gia này, chúng tôi cho rằng khả năng này khó xảy ra vì Ấn Độ gần đây đã đạt được thỏa thuận song phương với Australia và đang trong các cuộc đàm phán với Anh.

Các nền kinh tế khác sẽ có thể tham gia từ ngày 1/7/2023. Ví dụ, Hồng Kông đã nộp đơn gia nhập, vì khoảng 70% thương mại của Hồng Kông đang diễn ra với các thành viên RCEP. Thành công tham gia vào hiệp định này là lẽ đương nhiên với nền kinh tế này, do độ mở đối với thương mại quốc tế và trên thực tế là Hồng Kông đã có các thỏa thuận thương mại với 13 thành viên RCEP (10 nền kinh tế ASEAN, Trung Quốc đại lục, Australia và New Zealand).

Việc tham gia hiệp định có thể giúp tăng cường vai trò của Hồng Kông như một trung tâm dịch vụ chuyên nghiệp vì các thành viên sẽ mở cửa hoàn toàn với ít nhất 65% lĩnh vực dịch vụ cho các nhà đầu tư nước ngoài. Điều đó có thể mang lại cơ hội mới cho lĩnh vực logistic của Hồng Kông (ví dụ như cơ hội từ việc tham gia vào nhiều dòng chảy thương mại nội khối hơn), và cho phép các doanh nghiệp nằm trong Khu vực Vịnh Lớn (Greater Bay Area - GBA) sử dụng Hồng Kông làm bệ phóng để vươn ra toàn cầu và thâm nhập vào các thị trường mới.

Mặt khác, Ủy ban Thương mại và Thuế quan Bangladesh đã tiến hành phân tích sơ bộ về những lợi ích có thể đạt được từ việc tham gia vào hiệp định và phí tổn nếu đứng ngoài hiệp định này. Sri Lanka có thể là một thành viên tiềm năng khác trong tương lai. (Lưu ý rằng Anh, Trung Quốc đại lục và Đài Loan đều đã nộp đơn xin gia nhập CPTPP.)

Vì sao các nước háo hức tham gia hiệp định?

Lợi ích trực tiếp lớn nhất mà các nền kinh tế tham gia vào RCEP có được chính là các ưu đãi thuế quan.

Theo hiệp định, thuế quan áp đặt trên hơn 90% các loại hàng hóa sẽ được loại bỏ, dù điều này sẽ được thực hiện theo từng giai đoạn trong vòng 20 năm (các lĩnh vực nhạy cảm và chiến lược sẽ được miễn trừ). Loại bỏ thuế quan trên diện rộng sẽ khuyến khích đầu tư, các điều khoản về sở hữu trí tuệ và thương mại điện tử trong khối.

Các dự đoán cho thấy một số thị trường như Nhật Bản hay Hàn Quốc sẽ đạt được bước nhảy vọt lớn nhất về mặt xuất khẩu vào năm 2030 (ADB, 2021). Điều này chủ yếu là vì đây là lần đầu tiên Nhật tham gia vào một hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc. Xuất khẩu được miễn thuế của Nhật tới Trung Quốc và từ Trung Quốc sang Nhật, từ mức 25% và 57%, vào ngày RCEP có hiệu lực, sẽ có khả năng tăng lên 86% và 88%. Hơn nữa, RCEP là hiệp định thương mại tự do đầu tiên có cả Trung Quốc, Nhật và Hàn Quốc tham gia.

Đây là ba trong số những nền kinh tế kỹ thuật tiên tiến ở Đông Á. Điều thú vị là ADB dự báo rằng thị phần xuất khẩu toàn cầu tại Đông Á sẽ giảm trong thập niên tiếp theo, khi các công ty chuyển hướng các cơ sở sản xuất của mình sang những thị trường đang phát triển.

Tuy nhiên, bằng cách kết nối các nhà sản xuất chặt chẽ hơn với chuỗi cung ứng khu vực, điều này cuối cùng sẽ củng cố cơ sở sản xuất còn lại của họ, cho phép tận dụng nguồn cung ứng các vật liệu có giá cả cạnh tranh hơn.

Tác động đối với xuất khẩu của các thành viên ASEAN trước và sau khi ký kết hiệp định có thể không nổi bật như các thị trường phát triển (ASEAN và RCEP, 1/12/2020). Các hiệp định thương mại tự do của ASEAN đã có từ trước với những thành viên RCEP cũng đã xóa bỏ thuế quan áp đặt trên 86% đến 90% hàng hóa. Ngoài ra, theo ADB, nói chung, các nước RCEP sẽ đóng góp đến 30% sản lượng xuất khẩu toàn cầu vào năm 2030.

Đọc tiếp

Nhịp cầu doanh nghiệp

Chat với BizLIVE