Ngoài vướng mắc trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, sự biến động giá cả của nguyên, vật liệu cũng ảnh hưởng đến tiến độ các công trình giao thông. Giá nguyên vật liệu tăng nhiều so với giá đấu thầu, trong khi văn bản công bố giá liên ngành chưa cập nhật kịp thời gây nhiều khó khăn cho nhà thầu.
“Bão giá” vật liệu xây dựng tại dự án giao thông trọng điểm khiến nhà thầu gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Một số nhà thầu rơi vào cảnh “tiến thoái lưỡng nan”, càng làm càng lỗ, nếu dừng thi công lại bị phạt hợp đồng.
Ông Nguyễn Trung Sơn - Trưởng phòng Kỹ thuật thẩm định - Ban Quản lý Dự án Thăng Long cho biết đầu 2022, giá thép tăng theo chiều thẳng đứng, ảnh hưởng lớn đến công trình bê tông cốt thép. Giá thép vừa kịp bình ổn lại đến xăng dầu tăng phi mã trong khi với công trình cầu đường, đây là yếu tố ảnh hưởng tới tất cả hoạt động.
Chỉ tính việc duy trì sinh hoạt của công nhân ở công trường tốn thêm chi phí, chưa kể tới các phương tiện vận chuyển vật liệu, máy móc chuyên dụng như xe lu, máy ủi… đều cần xăng dầu.
“Tình hình tăng giá vật liệu xây dựng bắt đầu khoảng từ quý 1/2021. Khi chúng tôi lập giá dự thầu của cao tốc Nghi Sơn - Diễn Châu, giá thép chỉ khoảng 14.000 đồng/kg. Đến cao điểm khoảng 4, giá thép lên tới 20.000 đồng/kg. Hiện nay, giảm nhẹ vẫn còn 18.000 đồng/kg, cộng cả hợp đồng gốc với sự trượt giá do các địa phương công bố vẫn chưa thể bù đắp được, chưa đảm bảo được con số 18.000 đồng/kg chúng tôi phải mua.
Tựu chung lại, không những thép mà các vật liệu khác như đất đắp, xăng dầu, xi măng… đều tăng khiến giá thành các dự án đang bị vượt khoảng 18-30% so với hợp đồng gốc”, ông Nguyễn Lê Bách, Phó giám đốc Ban Kế hoạch - kỹ thuật Tập đoàn Đèo Cả chia sẻ.
Gây ảnh hưởng lớn tới các tập đoàn giao thông lớn tham gia xây dựng dự án cao tốc Bắc - Nam, “bão giá” vật liệu xây dựng cũng khiến nhiều nhà thầu của các dự án tỉnh lộ lao đao.
 |
Nhà thầu khó tái đầu tư khi chi phí tăng cao |
Tại Bắc Ninh, dự án xây dựng Đường tỉnh 278 đoạn từ Quốc lộ 18 đến đê sông Cầu (huyện Quế Võ) được triển khai thi công từ tháng 12/2020. Tuy nhiên, hiện tiến độ thi công đang khá cầm chừng do giá nhiên vật liệu tăng cao so với công bố giá của các cơ quan chức năng ảnh hưởng đến nguồn cung cấp vật liệu cho gói thầu.
Hiện dự án thi công nền đường, nhà thầu chủ yếu sử dụng cát và đá để làm đường, từ khi đấu thầu công trình đến nay, giá cả nguyên vật liệu tăng gấp hơn 2 lần. Cụ thể, khi đấu thầu công trình năm 2020, nhà thầu đưa ra mức giá đấu thầu 100.000 đồng/m3 cát. Đến nay, giá cát đến chân công trình có lúc lên 250.000-270.000 đồng/m3.
Theo tính toán của nhà thầu, để hoàn thành đắp nền, riêng nguyên vật liệu cát để thi công và chi phí nhân công nhà thầu bị lỗ từ 1,5 tỷ đến 2 tỷ đồng một kilomet. Hơn nữa, do nguồn cung khan hiếm, dù giá tăng khá cao, nhiều thời điểm các nhà thầu cũng khó khăn để đưa cát, đá về công trình.
Tương tự, dự án xây dựng Đường tỉnh 285B mới đoạn nối Quốc lộ 17 với Quốc lộ 38 trên địa bàn huyện Lương Tài cũng gặp nhiều khó khăn. Để hoàn thiện 3 km đường gói thầu số 5, nhà thầu phải sử dụng hơn 50.000 khối cát và 30.000 khối đá.
Giá bê tông nhựa asphant cũng tăng hơn cùng thời điểm năm trước khoảng 30%. Tính riêng nguyên vật liệu cát và đá, bê tông nhựa để thi công, nhà thầu bị lỗ khoảng 10 tỷ đồng.
“Bão giá” khiến nhà thầu không thể tái đầu tư
Ông Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các Nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam cho rằng vật liệu tăng giá đang ảnh hưởng tới tương lai của các nhà thầu giao thông: “Năm 2007, 2008 gặp “bão giá” vật liệu xây dựng nặng nề. Thời đó, tôi nhớ có giải pháp quyết liệt và thành công là Chính phủ yêu cầu cơ quan chức năng - lúc đó là Bộ Xây dựng ra một Nghị quyết đặc biệt điều chỉnh 7-8 loại giá vật liệu quan trọng để gỡ khó khăn cho nhà thầu”.
Ông Chủng phân tích nhà thầu muốn làm phải có tích luỹ, muốn tích luỹ phải tổ chức khoa học trên công trường, làm nhiều việc để đưa dự án về đích sớm nhất, từ đó có lợi nhuận nhất định để tái đầu tư vào trang thiết bị kỹ thuật, tái đầu tư vào con người.
Khi gặp vật tư vật liệu khó khăn, đơn giá phải bù vào, tiến độ lại chậm. Đây là hình ảnh rõ ràng khiến nhà thầu không thể tái đầu tư để vươn lên. Một số tập đoàn xây dựng mạnh của giao thông những năm trước đây hiện nay không còn bóng dáng mà xuất hiện nhà thầu khác.
“Ký hợp đồng vật liệu 10.000 nhưng giá hiện tại 15.000. Lấy 5.000 ở đâu ra để bù lại. Từ đây, nhà thầu không có khả năng tích tụ, nâng cao năng lực.
Nhiều nhà thầu thời gian qua không đầu tư thiết bị mới. Chuyên gia giỏi không còn thấy giao thông hấp dẫn và tìm những nơi khác có điều kiện thu nhập cao hơn để làm. Tôi nghĩ những đơn vị mạnh của ngành giao thông vừa qua suy giảm sức lực cạnh tranh nguồn gốc chính là không có điều kiện, cơ hội để tăng nguồn lực con người, trang thiết bị để tăng sức cạnh tranh trong điều kiện hiện nay”, Chủ tịch Hiệp hội các Nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam nhận định.
Xây dựng chỉ số giá vật liệu riêng
Để gỡ khó cho các nhà thầu giao thông, ông Trần Chủng đề xuất Bộ Xây dựng và Giao thông Vận tải hỗ trợ để địa phương công bố sớm nhất bộ chỉ số giá và chỉ số điều chỉnh, trong bối cảnh giá vật liệu tăng mạnh.
Ngoài ra, các địa phương mới xây dựng đơn giá của các công trình cấp 1 hoặc quốc lộ, huyện lộ, tỉnh lộ, chưa có đơn giá cho cao tốc, trong khi xây dựng cao tốc đòi hỏi chất lượng vật liệu cao hơn nên cần có chỉ số giá riêng. “Các bộ cần sớm thống nhất xây dựng bộ giá riêng cho đường cao tốc, có cơ chế đặc thù để bù giá, đây là thuốc tăng lực cho nhà thầu trong lúc khó khăn”, ông Chủng nói.
Ông Hoàng Anh Tuấn, Phó cục trưởng Cục Kinh tế xây dựng, Bộ Xây dựng, cho biết Chính phủ và bộ ngành, địa phương có giải pháp từ cuối năm 2020. Hiện tại có 44 địa phương công bố bộ chỉ số giá theo tháng, 19 địa phương theo quý. Tới đây, các địa phương còn lại cũng điều chỉnh công bố theo tháng hoặc theo diễn biến thị trường.
Với các dự án đường cao tốc, hầu hết hợp đồng được điều chỉnh khi giá biến động. Một số hợp đồng được xác định giá trước năm 2020 (trước khi xảy ra đại dịch), hoặc hợp đồng nhỏ theo giá trọn gói sẽ không được điều chỉnh giá.
Bộ Xây dựng đang xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giá, công bố trên hệ thống chung cho cả 63 tỉnh thành. Khi dữ liệu này được đưa vào sẽ đạt được sự minh bạch, liên tục cập nhật giá, các chủ đầu tư, nhà thầu đều được đăng nhập, tránh trường hợp công bố chậm. Dự kiến quý 4/2022, năm nay Bộ Xây dựng sẽ công bố cơ sở dữ liệu này.
Ông Đặng Hoài Nam, Trưởng phòng Định mức và Đơn giá, Cục Kinh tế Xây dựng - Bộ Xây dựng cho biết về xây dựng chỉ số giá đường cao tốc, chủ đầu tư cũng như nhà thầu khi ký hợp đồng đều có thể xác định chỉ số giá riêng cho các hợp đồng, phù hợp với đặc thù cũng như tiêu chí yêu cầu kỹ thuật, tỷ trọng của các loại vật liệu, nhân công tham gia.
Từ đó, các đơn vị có thể thực hiện được bằng chỉ số giá theo phương pháp mà Bộ Xây dựng ban hành, kết hợp các yếu tố đặc thù từ thiết kế, phân các gói thầu thi công của từng công trình.
