Tại Hội nghị “Phát triển ngành tôm Việt Nam” tổ chức ngày 6/2/2017 ở tỉnh Cà Mau, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc (nay là Chủ tịch nước) định hướng và giao nhiệm vụ phấn đấu đến năm 2025 xuất khẩu tôm đạt 10 tỷ USD.
Nhắc đến mục tiêu trên ông Trương Đình Hòe - Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, khi đó VASEP cũng xin ý kiến rằng mục tiêu 10 tỷ USD là rất khó thực hiện nhưng 8 tỷ USD là có thể.
Năm 2022, xuất khẩu tôm ước đạt trên 4 tỷ USD, nếu khả quan hơn có thể là 4,5 tỷ USD, như vậy còn thiếu 3,5 tỷ USD nữa mới đạt 8 tỷ USD như đề nghị của VASEP, còn theo mục tiêu của Chính phủ thì thiếu tới 5,5 tỷ USD.
Trên thế giới hiện có 4 cường quốc sản xuất và xuất khẩu tôm, gồm: Ecuador, Ấn Độ, Việt Nam và Indonesia.
Ecuador đang đứng đầu thế giới về sản xuất với hơn 1 triệu tấn tôm nguyên liệu/năm, nhưng chỉ xuất khẩu khoảng 5 tỷ USD/năm, trong khi Việt Nam sản xuất khoảng 900 ngàn tấn tôm nguyên liệu/năm.
Vậy nếu muốn xuất khẩu 10 tỷ USD tôm, Việt Nam phải tăng sản lượng lên gấp đôi và thị phần tăng gấp 3 lần hiện nay, trong khi nhu cầu tiêu thụ tôm trên thế giới chỉ tăng khoảng 5% năm.
Ông Trương Đình Hòe - Tổng thư ký VASEP
“Xét về tôm giá trị gia tăng thì Việt Nam đang chiếm ưu thế và dẫn đầu thế giới, nhưng thị phần tôm giá trị gia tăng không thể tăng mãi được. Công nghệ làm tôm giá trị gia tăng không có gì phức tạp nên Ấn Độ cũng tập trung vào, sắp tới Việt Nam sẽ phải cạnh tranh với tôm giá trị gia tăng của Ấn Độ.
Do vậy, để đạt được mục tiêu xuất khẩu 10 tỷ USD tôm thật sự không dễ, bởi chỉ còn ba năm nữa là đến năm 2025 trong khi toàn ngành phấn đấu con số 8 tỷ USD cũng đã hụt hơi rồi”, Tổng thư ký VASEP phân tích.
Theo ông Hoè, bên cạnh thị trường xuất khẩu cũng cần tính đến thị trường 100 triệu dân trong nước, cộng với nhu cầu tôm cho ngành du lịch, nhà hàng, khách sạn … đang tiêu thụ lượng tôm không nhỏ.
Sự tăng trưởng thị trường tôm nội địa về mặt giá trị lớn hơn, nhanh hơn so với tốc độ tăng trưởng xuất khẩu, vì vậy, khi tính tổng giá trị của ngành tôm phải cộng giá trị của 2 thị trường này vào chuỗi giá trị ngành hàng tôm, không tách bạch như hiện nay.
3 cường quốc tôm chia nhau 50% thương mại tôm toàn cầu
Tổng thương mại xuất khẩu ngành tôm toàn cầu hiện xấp xỉ 30 tỷ USD và mức tăng trưởng là khoảng 5%/năm. Trong 4 quốc gia tham gia vào miếng bánh này, gồm Ecuador, Ấn Độ, Việt Nam và Indonesia, thì lợi thế chưa nghiêng hẳn về bên quốc gia nào.
Ecuador và Ấn Độ có lợi thế hơn Việt Nam về tổ chức sản xuất cơ sở hạ tầng, có công nghệ và hệ thống nuôi tôm tập trung nên giá thành rất cạnh tranh. Riêng Ấn Độ còn có lợi thế về nguồn nguyên liệu nông nghiệp để làm thức ăn nuôi tôm.
Hiện Ấn Độ và Ecuador xuất khẩu khoảng 5 tỷ USD/năm, Việt Nam xuất khẩu hơn 4 tỷ USD/năm và đang phấn đấu lên 5 tỷ USD. 3 quốc gia này đã chia nhau một nửa thương mại xuất khẩu toàn cầu.
“Việt Nam sản xuất khoảng 900.000 tấn tôm nguyên liệu/năm, trừ tiêu thụ nội địa còn lại 600.000 tấn phục vụ xuất khẩu, và vấn đề hiện nay là làm sao đưa sản lượng tôm nuôi trong nước tăng lên một cách ổn định, bền vững để tạo lòng tin cho người nuôi rằng họ nuôi là sẽ thắng như vậy sẽ tăng được sản lượng”, ông Hoè nói.
Ông Trần Văn Phẩm – Thành viên HĐQT, Tổng giám đốc Stapimex
Với góc nhìn của một doanh nghiệp xuất khẩu tôm lâu năm ông Trần Văn Phẩm – Thành viên HĐQT, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Thủy sản Sóc Trăng (Stapimex) cho rằng, để xuất khẩu tôm đạt 8 tỷ USD hay 10 tỷ USD là không khó nhưng với điều kiện.
Thứ nhất, Nhà nước phải đầu tư thủy lợi nội đồng, cơ sở hạ tầng nuôi, vốn nuôi cho nông dân, cả kỹ thuật nuôi và công nghệ nuôi tôm, có như vậy mới phải phát triển vùng nuôi tôm bền vững. Ngành công nghiệp phụ trợ, các sản phẩm phụ trợ cho ngành tôm cũng phải quan tâm, vì hiện nay tất cả đều nhập khẩu có giá thành rất cao, kế đến là vấn đề về người lao động.
Thứ hai, Chính phủ cần giảm thuế nhập khẩu tôm nguyên liệu từ 30% hiện nay xuống còn 0%, khi đó doanh nghiệp sẽ tăng nhập khẩu tôm từ Ecuador, Ấn Độ để chế biến xuất khẩu.
Các yếu tố then chốt quyết định ngành tôm phát triển là cần sự đầu tư đúng mức, đồng bộ và kịp thời từ Chính phủ. Ngoài ra, các kế hoạch xúc tiến thương mại, mở mới thị trường, các sản phẩm tôm phải như thế nào để tôm Việt Nam tạo được vị trí trên thị trường.
