Trong một thập kỷ qua giá thức ăn chăn nuôi luôn không ổn định do phụ thuộc quá nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu. Ngành chăn nuôi lại càng khó khăn hơn vì giá thức ăn chăn nuôi vẫn tiếp tục tăng trong những năm gần đây làm cho người nông dân rơi vào hoàn cảnh chỉ biết lấy công làm lời.
Đặc biệt từ khi xảy ra đại dịch COVID-19 đến nay giá cả hàng hóa càng tăng phi mã khiến người chăn nuôi lao đao, và câu hỏi “là nước nông nghiệp tại sao Việt Nam lại phụ thuộc vào nguồn đậu tương và ngô nhập khẩu?” từ lâu đã nằm yên, chưa có câu trả lời.
Vùng nguyên liệu đậu tương ngày càng teo tóp
Theo GS.TS Bùi Chí Bửu – Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam, điều mấu chốt của vấn đề là giá đậu tương nhập khẩu tuy lên xuống bất thường nhưng so với giá đậu tương sản xuất trong nước vẫn rất cạnh tranh, nên vùng nguyên liệu trồng đậu tương ở Việt Nam giảm nghiêm trọng, dẫn đến diện tích sản xuất ngày càng bị thu hẹp và khả năng nhập đậu tương biến đổi gen là khá cao.
Năm 2013, diện tích đậu tương cả nước là 114.500 ha đến năm 2016 diện tích giảm còn 98.000 ha. Đặc biệt vào năm 2020, diện tích đậu tương giảm thảm hại chỉ còn 41.700 ha. So với thập niên 1980, diện tích đậu tương luôn ở ngưỡng trên dưới 150.000 ha.
“Vùng trồng đậu tương truyền thống là Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và Đông Nam Bộ nhưng nay không còn bao nhiêu. ĐBSCL có các vùng sản xuất lớn là Sa Đéc (Đồng Tháp), Ô Môn (Cần Thơ), thành phố Vĩnh Long và huyện Long Hồ (Vĩnh Long) cần được khôi phục, vì những địa phương này năng suất rất cao (2-3 tấn / ha; trong khi trung bình cả nước là 1,4 tấn / ha). Doanh nghiệp chế biến thức ăn gia súc nên phát triển vùng nguyên liệu ở đây với giá cả thu mua hợp lý, đầu ra ổn định thì nông dân sẽ sẵn lòng liên kết với doanh nghiệp”, ông Bửu nói.
Chi 618,78 triệu USD nhập khẩu 915.467 tấn đậu tương 5 tháng đầu năm
Theo thống kê sơ bộ của Tổng cục Hải quan, nhập khẩu đậu tương các loại của cả nước trong tháng 5/2022 đạt 190.103 tấn, tương đương 139,09 triệu USD, giá trung bình 731,7 USD/tấn, giảm 5,6% về lượng, so với tháng 5/2021 giảm 9,7% về lượng, nhưng tăng 16% về kim ngạch và tăng 28,6% về giá.
Tính chung 5 tháng đầu năm cả nước nhập khẩu 915.467 tấn đậu tương, trị giá 618,78 triệu USD, giá trung bình 675,9 USD/tấn, giảm 4,5% về khối lượng, nhưng tăng 16,6% kim ngạch và tăng 22% về giá so với cùng kỳ năm 2021.
Hai thị trường chủ yếu cung cấp đậu tương cho Việt Nam là Brazil và Mỹ, trong đó thị trường Brazil chiếm trên 58% tổng lượng và tổng kim ngạch nhập khẩu đậu tương của cả nước, đạt 531.351 tấn, tương đương 363,66 triệu USD, giá 684,4 USD/tấn.
Trong thời gian này, nhập khẩu đậu tương từ Mỹ đạt 332.133 tấn, tương đương 218,93 triệu USD, giá 659,2 USD/tấn, giảm mạnh 45,7% về lượng, giảm 34,8% kim ngạch nhưng giá tăng 20%.
Ngoài 2 thị trường trên thì Canada và Campuchia cũng là 2 thị trường cung cấp đậu tương quan trọng cho Việt Nam.
Nhập khẩu thức ăn gia súc trị giá trên 2,04 tỷ USD 5 tháng đầu năm
Cũng theo số liệu thống kê sơ bộ của Tổng cục Hải quan, nhập khẩu nhóm hàng thức ăn gia súc và nguyên liệu về Việt Nam tháng 5/2022 tăng mạnh trở lại. Tính chung cả 5 tháng đầu năm nay nhập khẩu nhóm hàng này đạt trên 2,04 tỷ USD, giảm nhẹ 2,3% so với cùng kỳ năm 2021.
Achentina vẫn luôn là thị trường cung cấp thức ăn gia súc và nguyên liệu nhiều nhất cho Việt Nam, nhập khẩu trong 5 tháng qua chỉ riêng Achentina đã chiếm đến 26,9% trong tổng kim ngạch nhập khẩu nhóm hàng này của cả nước, đạt trên 549,72 triệu USD; riêng tháng 5/2022 đạt 168,4 triệu USD, tăng mạnh 43,9% so với tháng 4/2022 nhưng giảm 22% so với tháng 5/2021.
Đứng thứ 2 là thị trường Brazil đạt trên 437,42 triệu USD, tăng rất mạnh 178,4% và chiếm tỷ trọng 21,4%, riêng tháng 5/2022 nhập khẩu từ thị trường này đạt 139,93 triệu USD tăng 266,8% so với tháng 5/2021.
Tiếp đến thị trường Mỹ, 5 tháng đầu năm nay nhập khẩu từ thị trường này giảm 24,9% so với cùng kỳ năm 2021; đạt 278,01 triệu USD, chiếm trên 13,6% trong tổng kim ngạch.
Ở chiều ngược lại, xuất khẩu thức ăn gia súc và nguyên liệu sang các thị trường trong tháng 5/2022 đạt 114,75 triệu USD, tăng 12,4% so với tháng 4/2022
Tính chung 5 tháng đầu năm nay xuất khẩu đạt 488,69 triệu USD, tăng 16,8% so với cùng kỳ năm 2021, và Việt Nam vẫn nhập siêu nhóm hàng này đến 1,55 tỷ USD, giảm 7,1% so với cùng kỳ năm 2021.
Là nước nông nghiệp nhưng Việt Nam không trồng được ngô và đậu tương phải phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu từ nước ngoài là một nghịch lý cần được tháo gỡ. Đây rõ ràng là bài toán cấp thiết đối với ngành nông nghiệp mà khó có thể giải quyết ngay bằng những giải pháp về kiểm soát giá.
Trong chiến lược phát triển, Thủ tướng Chính phủ đã giao cho Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn làm sao nâng cao được tính tự chủ của ngành để tạo ra giá trị gia tăng cao hơn và giảm thiểu rủi ro cho thị trường.
