Theo thống kê mới nhất của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu gạo tháng 1/2022 đạt 505.741 tấn, trị giá 246.024.471 USD, so với tháng 12/2021 tăng 3,2% về lượng nhưng giảm 2,8% về kim ngạch; so với cùng kỳ năm ngoái tăng 46,3% về lượng và tăng 29,1% về kim ngạch.
Trong đó, thị trường Trung Quốc đạt 37.006 tấn, trị giá 18.988.757 USD, so với cùng kỳ năm 2021 giảm 36,03% về lượng và giảm 36,98% về kim ngạch.
Chi phí logistics tăng cao “ăn sâu” vào lợi nhuận doanh nghiệp
Ông Nguyễn Văn Đôn – Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng cho biết công ty mở cửa khai trương vào ngày mùng 6 tháng Giêng, các đơn hàng đã có sẵn nên khi mở cửa trở lại thì làm hàng xuất ngay cho khách hàng, trong đó một số đơn hàng đi thị trường châu Phi và một số đơn hàng khác đi thị trường Trung Quốc.
“Gạo xuất khẩu đi các nước kể cả Trung Quốc đều xuất chính ngạch nên đi đường biển và xuất bằng container đóng bao. Đối với thị trường Trung Quốc đóng bao lớn loại 50 kg, giá bán là 510 USD/tấn. Hiện nay tình hình container tuy có ổn định nhưng giá thuê vẫn còn cao, nếu trước đây phí vận chuyển gạo sang Trung Quốc chỉ khoảng 1 - 1,5 thậm chí 2 USD/tấn thì nay đã lên tới 15 USD/tấn, cao gấp 10 lần so với trước khi đại dịch xảy ra.
Giá gạo xuất khẩu tuy có tăng nhưng chi phí logictis tăng mạnh hơn và dù doanh nghiệp có cộng phí vào cũng không đủ bù cho mức tăng, vì bên mua không chịu nên chúng tôi phải giảm cho họ một chút”, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng chia sẻ.
Có khoảng 90% thương mại thế giới được vận chuyển bằng đường biển. Khi đại dịch COVID-19 bùng phát khiến vận tải biển trên toàn thế giới gần như đứt gãy.
Bên cạnh đó, tình trạng khan hiếm container rỗng góp phần đẩy tiền thuê container và phí vận tải tăng vọt khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu lao đao, trong đó có doanh nghiệp xuất khẩu gạo.
Cuộc khủng hoảng hậu cần này đã và đang buộc nhiều doanh nghiệp phải thay đổi phương thức vận tải.
Tiềm năng một trục vận tải mới song song với đường biển
Vào ngày 20/7/2021, chuyến vận tải bằng đường sắt đầu tiên xuất phát từ ga Yên Viên (Gia Lâm) Hà Nội mang theo 23 container (cont) loại 40 feet vận chuyển các loại hàng hóa như dệt may, da giày đi thành phố Liège - miền Nam nước Bỉ, sau đó chuyển bằng đường bộ đến điểm đích là thành phố Rotterdam (Hà Lan) sử dụng tuyến đường China - Europe Express.
Sau đó, mỗi tuần đều có vài chuyến khởi hành và đến nay đã có trên 40 chuyến chở khoảng 700 cont hàng hóa gồm máy móc, đồ điện tử, hàng dệt may vải sợi.
Các toa vận tải container hàng hóa Việt Nam được kéo bởi đầu tàu Trung Quốc
Ông Nguyễn Hoàng Thanh - Phó tổng giám đốc Công ty Cổ phần Vận tải đường sắt Ratraco - doanh nghiệp đảm nhận thực hiện vận chuyển phía đường sắt Việt Nam cho biết, hành trình đoàn tàu sẽ đến Trịnh Châu (tỉnh Hà Nam, Trung Quốc) và kết nối vào đoàn tàu Á - Âu để đến điểm đích.
“Từ ga Yên Viên sang đường sắt Trung Quốc, tàu chạy trên khổ đường 1.435mm, khi sang ga biên giới Kazakhstan thì chuyển đổi khổ đường sang khổ 1.520mm. Khi đó, container sẽ phải chuyển sang toa xe khổ 1.520mm để lập tàu đi tiếp. Tổng thời gian vận chuyển cho toàn bộ hành trình Việt Nam - Bỉ khoảng 25 ngày.
Nói là chạy thẳng từ Việt Nam đi Bỉ nhưng vẫn kết nối vào tàu Trung Quốc, do đoàn tàu chuyên container sang đến châu Âu của Trung Quốc tối thiểu vận chuyển 41 container và có một điểm xuất phát, một điểm đến. Nhưng đoàn tàu này từ Việt Nam sang có 23 container nên sẽ phải kết nối vào đoàn tàu chuyên container Á - Âu với điểm xuất phát là từ Trịnh Châu, điểm đến là thành phố Liege, không trả hàng các ga dọc tuyến”, Phó tổng giám đốc Công ty Ratraco giải thích.
Hiện Ratraco và đối tác châu Âu đang bắt đầu xây dựng kế hoạch và tổ chức vận chuyển 8 chuyến mỗi tháng xuất phát tại Việt Nam. Tổng thời gian vận chuyển dự kiến cho toàn bộ hành trình từ 25 - 27 ngày
Theo một chuyên gia, sau gần 6 tháng kể từ khi chuyến tàu đầu tiên đi từ Hà Nội đến thành phố Liège, ngành vận tải đường sắt Việt Nam tỏ ra hài lòng về tiềm năng phát triển một trục vận tải mới song song với đường biển Việt Nam.
Container sang toa chuyển đổi khổ đường sắt tại Kazakhstan
“Mỗi chuyến đi từ Việt Nam sang châu Âu mất gần 30 ngày và do Công ty Cổ phần Vận tải đường sắt Ratraco đảm nhận thực hiện.
Điểm hay ở đây là đoàn tàu xuất phát từ Việt Nam sẽ nối vào mạng lưới đường sắt cao tốc Trung Quốc - châu Âu đi từ thành phố Trịnh Châu (Trung Quốc) qua các nước Kazakhstan, Nga vào châu Âu qua ngã Belarus sau đó qua khoảng 30 thành phố khác ở châu Âu và điểm đến là thành phố Liège.
Kể từ chuyến tàu đầu tiên đến nay mỗi tuần đều có vài chuyến khởi hành và hiện nay là 3 chuyến/tuần, hy vọng sang năm 2022 sẽ tăng lên 4 chuyến thậm chí là 5 chuyến/tuần.
Có thể nói từ một thử nghiệm vào cuối tháng 7/2021 đến nay phương thức vận tải này là một thành công, và chắc chắn tuyến vận tải này sẽ còn tăng tốc vào năm 2022”, chuyên gia này đánh giá.
Xuất khẩu hàng hóa bằng đường sắt có nhiều cái lợi, nhưng...
Bên cạnh vận tải biển thì vận tải đường sắt có thể trở thành một giải pháp quan trọng cho xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam, nhất là trong bối cảnh vận tải biển đang bị ách tắc. Đặc biệt, xuất khẩu hàng hóa sang thị trường Trung Quốc.
Và trong điều kiện Việt Nam - Liên minh châu Âu đã ký Hiệp định EVFTA, loại hình vận tải mới này sẽ tạo điều kiện cho hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu sang châu Âu thuận lợi hơn. Điều đáng quan tâm là vận tải đường sắt đáng tin cậy mà còn giúp tránh được những khó khăn liên quan đến vận tải bằng đường biển hiện nay, như:
Thứ nhất, thời gian vận chuyển chỉ mất khoảng 30 ngày, ít hơn thời gian vận chuyển bằng đường biển từ 15 đến 20 ngày.
Thứ hai, chi phí vận chuyển đường sắt có lợi thế về chi phí hấp dẫn và nằm trong khung thời gian hợp lý.
Thứ ba, từ khi xảy ra khủng hoảng hậu cần toàn cầu chi phí vận tải biển tăng vọt rất nhiều lần, và hệ thống giao thông cũng rất rối loạn, hiện giờ gần như không còn chỗ trống trong các cont chở hàng từ châu Á sang châu Âu.
Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam đã tìm thấy cơ hội xuất khẩu hàng hóa sang châu Âu bằng đường sắt với giá cả hợp lý.
Song, hình thức vận chuyển này vẫn còn hạn chế bởi chỉ có vài chuyến/tuần, và theo kế hoạch trong năm 2022, ngành đường sắt sẽ khai thác từ 4 - 5 chuyến mỗi tuần, kết hợp khai thác nguồn hàng từ châu Âu về lại Việt Nam với tần suất 2 chuyến/tháng. Nếu mọi chuyện ổn thoả dự kiến vào năm 2023 có thể sẽ tăng lên hơn 8 chuyến/tuần.
Do vậy, vận tải đường sắt chưa thể là giải pháp thay thế tốt thay cho vận tải đường biển nhất là xuất khẩu, nhưng dù sao các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cũng có một giải pháp đáng quan tâm.
Tuy nhiên, có thể thấy sử dụng hệ thống vận tải đường sắt của Trung Quốc thì doanh nghiệp Việt Nam phần nào bị phụ thuộc, bởi đoàn tàu từ Việt Nam sang sẽ phải kết nối vào đoàn tàu chuyên vận chuyển container Á - Âu với điểm xuất phát là Trịnh Châu, điểm đến là thành phố Liege, không trả hàng các ga dọc tuyến.
