Phát biểu tại Diễn đàn CEO Nâng cao tâm và thế cho doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập sâu rộng diễn ra ngày 1/4 do Thời báo Kinh tế Việt Nam tổ chức tại Hà Nội, ông Trần Đình Thiên nhận xét, Việt Nam đã bước qua 5 năm khá vất vả trên lĩnh vực kinh tế, đến thời điểm hiện tại động thái phát triển mới đang trỗi dậy, tương đối vững vàng với nhiều điểm tích cực.
Tuy nhiên, cũng theo ông Thiên, vẫn còn điều chưa thể hoàn toàn yên tâm do những vấn đề cơ bản và cấp bách còn tồn tại. Cụ thể, ở 2 góc độ nền tảng vĩ mô và thực lực của doanh nghiệp.
Ông Thiên cho rằng, khi bước vào hội nhập, Việt Nam đã đàm phán xong 5 Hiệp định là Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP, Hiệp định thương mại tự do (FTA) với EU, FTA với Hàn Quốc, FTA với Liên minh Hải quan Belarus – Kazakhstan – Nga, và Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) tạo hứng khởi đặc biệt đối với Việt Nam.
Ông Thiên chỉ ra rằng, 5 Hiệp định trên có những đặc điểm khác trước đó. Cụ thể TPP được cho là Hiệp định thương mại đẳng cấp cao, tính mẫu mực thế kỷ 21 rất rõ ràng.
Thứ hai, những Hiệp định trên bao hàm những đối tác chiến lược hàng đầu, nếu thực thi được cơ hội cho Việt Nam “cất cánh” chưa bao giờ rõ ràng hơn. Chẳng hạn, trong TPP có Mỹ, Nhật Bản “đẳng cấp” chất lượng phát triển; EU cũng là khối kinh tế không có khối kinh tế nào hơn; FTA với Hàn Quốc ở châu Á có lẽ Hàn Quốc chỉ sau Nhật Bản trong khi ASEAN là “hậu phương” cùng Việt Nam cũng tạo thành khối lớn…
“Chúng ta đã ký kết được những cam kết mạnh với những đối tác mạnh nhất. Việc ký kết là tính toán chiến lược, bám lấy những đối tác lớn mà lịch sử cho thấy bám vào sẽ không có lý do gì không bay lên được”, ông Thiên nhấn mạnh.
Tuy nhiên, ông cũng cho rằng, thách thức của Việt Nam hiện nay quá lớn. Cụ thể, hàng rào thuế quan nhanh chóng giảm xuống gần như bằng 0%, nhập khẩu rẻ nhưng cạnh tranh giá vô cùng khốc liệt.
Bên cạnh đó, hàng rào kỹ thuật và những đòi hỏi liên quan phi thuế quan nâng cao ghê gớm. “So với cách đây 5 năm điều kiện liên quan hàng rào phi thuế quan đã tăng lên 100 lần. Người ta nói rằng thách thức phát triển trong tương lai chủ yếu ở hàng rào phi thuế quan gắn với công nghệ và chất lượng sản phẩm”, ông Thiên phân tích.
Trong bối cảnh đó, cấu trúc doanh nghiệp Việt Nam nhỏ, yếu, trải qua giai đoạn phát triển ngắn hạn, tinh thần đầu cơ, phong cách xin cho, theo ông Thiên việc vượt qua những thách thức, doanh nghiệp cần phải nâng cao tâm, tầm.
Ngoài ra, ông Thiên cũng chỉ ra những thách thức khác như ảnh hưởng của kinh tế Trung Quốc đến kinh tế Việt Nam và ảnh hưởng trực tiếp đến doanh nghiệp Việt. “Có xu hướng kỳ lạ phụ thuộc vào hàng nhập khẩu của Trung Quốc nuôi sống doanh nghiệp Việt Nam càng tăng lên. Xu hưởng thoát khỏi lệ thuộc có thể là một thời cơ nhưng có thể cũng là thách thức lớn”, Viện trưởng Thiên nêu quan điểm.
Từ những phân tích kể trên theo ông Thiên, Việt Nam cần làm tốt quan hệ với kinh tế Trung Quốc, thoát khỏi sự lệ thuộc và nhập cuộc vào “đội hình” giống như với TPP, FTA với EU, FTA với Hàn Quốc…
“Doanh nghiệp cần tính nhiệm vụ kép thoát khỏi lệ thuộc và nhập cuộc vào đội hình mới, chuỗi sản xuất mới cao hơn, đẳng cấp hơn”, ông Thiên nói.
